«Φάκελος Λακωνική Ιστορία » Μια άγνωστη ένοπλη εξέγερση στη Μάνη
H 29η δημοσίευση στον «Φάκελο Λακωνική Ιστορία» είναι αφιερωμένη σε για μια άγνωστη ένοπλη εξέγερση στη Μάνη το 1928. Είναι από εκείνες τις ιστορίες που λίγοι-ες γνωρίζουν στη Λακωνία και έγινε με αφορμή τη φορολογία του λαδιού. Τα στοιχεία τα βρήκαμε σε άρθρο στη προσωπική ιστοσελίδα του Νίκου Θεοδοσίου. Αυτό το ιστορικός γεγονός είναι ένα ακόμα από αυτά που κρύβει η κυριαρχία στην Ελλάδα καταδικάζοντας τα στη λήθη, ακριβώς γιατί έχει εκείνες τις ταξικές ρίζες που δεν συμβαδίζουν με την επίσημη εθνική αφήγηση.Η ιστορία της ένοπλης εξέγερσης στη Μάνη αποκαλύπτει και την αντιφατική φύση της ιστοριογραφίας που «επιχειρούν« να κάνουν οι διάφοροι «εργολάβοι του αντιφασισμού» που με ένα σχετικοποιητικό τρόπο είτε αποκρύπτουν, είτε αγνοούν αυτά τα ιστορικά γεγονότα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει σε αυτά τα στοιχεία και η αναφορά της εφημερίδα των Αρχειομαρξιστών «Πάλη των Τάξεων» σε φύλλο του 1933 για την ύπαρξη ενός τοπικού πυρήνα του Αρχείου του Μαρξισμού στο Οίτυλο. Αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Νίκου Θεοδοσίου στη σελίδα μας πάντα με στόχο την αποδόμηση της κυρίαρχης αφήγησης της ιστορίας, αλλά και με την επιθυμία να ψάξουμε για περισσότερα ιστορικά στοιχεία. Κάθε σημείωση, περισσότερα ιστορικά στοιχεία κοκ, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο ekoplakonias@gmail.com
Αυτόνομη Πρωτοβουλία Ενάντια στη Λήθη
Η πιο έντονη ανάμνηση από τη μητέρα μου είναι η αφήγησή της για μια ένοπλη εξέγερση στη Μάνη. Όχι τα παλιά, αλλά τα σύγχρονα χρόνια. Ο χρόνος απροσδιόριστος. Θα πρέπει όμως να ήταν κάπου στην αρχή του εικοστού αιώνα. Αυτή ήταν μικρή αλλά θυμόταν λεπτομέρειες.
Την εξέγερση προκάλεσε η απόφαση της κυβέρνησης να φορολογήσει το λάδι, όπως έλεγε, το μοναδικό προϊόν που παρήγαγε αυτός ο πετρὠδης και άνυδρος τόπος. Μου είχε δείξει το μπάρμπας της, Θεοδωρικάκο τον έλεγαν, έναν εύσωμο αυστηρό μανιάτη, που έμενε στο διπλανό σπίτι στα Πατήσια. Είχε κάνει φυλακή γιατί είχε πρωτοστατήσει στην εξέγερση.
Πέρασαν τα χρόνια αλλά η αφήγηση, όσο εντυπωσιακή κι αν ήταν, έμενε «στον αέρα» γιατί δεν είχα βρει καμιά γραπτή πηγή που να την τεκμηριώνει. Κι έτσι δεν ήξερα τι από την αφήγηση ανταποκρίνονταν στην αλήθεια και τι ήταν μέρος μιας ηρωϊκής μυθοπλασίας.
Χρειάστηκε να περάσει ένας αιώνας περίπου από εκείνα τα γεγονότα για να βρώ τυχαία την πλήρη περιγραφή τους σε μια παλιά εφημερίδα της οργάνωσης των Αρχειομαρξιστών, την «Πάλη των Τάξεων».
Και τι έκπληξη! Η περιγραφή της εφημερίδας ταίριαζε απόλυτα με την προφορική αφήγηση. Ταυτόχρονα το γραπτό κείμενο συμπλήρωνε κάποια κενά που είχε η αφήγηση της μητέρας μου κι αυτή με τη σειρά της ερχόταν να δώσει λεπτομέρειες, που μάλλον ηθελημένα αφαίρεσε ο συντάκτης του άρθρου, για να περιορίσει την έκτασή του.
Το χρονικό υπογράφει κάποιος με το γράμμα «Π» αλλά υποπτεύομαι ποιος είναι. Πρέπει να είναι ο Πέτρος Ανδρώνης. Από τα πιο μαχητικά στελέχη του «Αρχείου», μέλος της ηγεσίας του, δραστήριος στον τόπο καταγωγής του, με διαρκείς συλλήψεις, φυλακίσεις, εξορίες αλλά και απόπειρες δολοφονίας. Ήταν ένας από τους 200 που εκτέλεσαν οι ναζί στην Καισαριανή το 1944.
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Η καταγραφή των επαναστατικών γεγονότων στη Μάνη και πιο συγκεκριμένα στην επαρχία Οιτὐλου, αναπτύχθηκε σε πέντε συνέχειες στην «Πάλη των Τάξεων». Από τις 28 Φεβρουαρίου ως τις 4 Μαρτίου του 1933. Όσα περιγράφονται συνέβησαν τον Οκτώβριο του 1928.
Ήταν η περίοδος που εμφανίζονταν στα χωριά οι φορατζήδες και εκβίαζαν τους φτωχούς χωριάτες να πληρώσουν τους φόρους. Σε αρκετά χωριά είχαν ήδη εκδηλώσει την πρόθεσή τους να αντισταθούν με κάθε τρόπο.
Αιτία ήταν το γεγονός πως η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση Βενιζέλου εφάρμοζε και στη Μάνη το φόρο της δεκάτης (φορολογία επί της παραγωγής) αντί του εξαγωγικού που ίσχυε μέχρι τότε, της φορολογίας δηλαδή μόνο του λαδιού που τους περίσσευε και εξαγόταν. Είχαν κάνει πολλά διαβήματα αλλά απάντηση δεν πήραν ποτέ.
Στο Οίτυλο ειδικά, οι χωριάτες είχαν αγριέψει πολύ και είχαν σκοπό να σπάσουν στο ξύλο τους φορατζήδες όταν θα έρχονταν. Ήξεραν όμως πως θα υπήρχαν συνέπειες, γι αυτό είχαν δημιουργήσει ένα κοινό ταμείο, συνεισφέροντας 50 δραχμές ο καθένας, για να βοηθήσουν αυτούς που θα έμπαιναν στη φυλακή.
Την Κυριακή 7 Οκτωβρίου του 1928 είχε οριστεί η ημέρα που θα γινόταν η δημοπρασία των φόρων. Χωριάτες από όλα τα χωριά άρχισαν να συρρέουν στην Αρεόπολη για να τη ματαιώσουν. Η δημοπρασία αναβλήθηκε γιατί δεν παρουσιάστηκε κανένας να νοικιάσει τους φόρους ενώ τα τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας που έστειλαν στην κυβέρνηση, έμειναν και πάλι αναπάντητα.
Η δημοπρασία θα επαναλαμβάνονταν την επομένη Κυριακή, 14 Οκτωβρίου. Αυτή τη φορά όμως οι χωριάτες άρχισαν να φτάνουν στην Αρεόπολη με τα όπλα τους για να βάλουν οριστικό τέλος σ αυτή την ιστορία. Η πρώτη ενέργειά τους, όταν μαζεύτηκαν πολλοί, ήταν να κυκλώσουν την αστυνομία και να απαιτήσουν την επιστροφή των όπλων που είχαν κατασχεθεί από τους πρώτους μεμονωμένους χωρικούς που είχαν φτάσει στην πόλη.
Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στην πλατεία και απαίτησαν από τους εφοριακούς, που είχαν στήσει ένα τραπέζι έξω από την εφορία, να τα μαζέψουν και να φύγουν. Όταν αυτοί αρνήθηκαν ανέτρεψαν το τραπέζι και με φωνές και πυροβολισμούς τους ανάγκασαν να κρυφτούν μαζί με τους χωροφύλακες σε μια αποθήκη. Στη συνέχεια μπήκαν στην εφορία, πέταξαν όλα τα έγγραφα έξω και τους έβαλαν φωτιά. Τριγύρω έστησαν χορό.
Όλη την ημέρα γλεντούσαν και πυροβολούσαν! Μετά το γλέντι έκατσαν και σκέφτηκαν τι δρόμο θα ακολουθούσαν από δω και πέρα. Ήταν δεδομένο πως θα υπήρχε βίαιη αντίδραση από τη μεριά του κράτους. Ο πρόεδρος του Οιτύλου Πέτρος Πέτρουλας είπε πως έπρεπε να αντισταθούν ένοπλα. Βγήκαν έξω και έστησαν μπλόκα σε όλα τα περάσματα.
Το βασικό μπλόκο, όπως θυμόταν η μητέρα μου, στήθηκε στο δρόμο που ενώνει το Γύθειο με την Αρεόπολη. Ο μοναδικός δρόμος επικοινωνίας με τη Μέσα Μάνη, απ όπου αναγκαστικά θα έρχονταν οι δυνάμεις της χωροφυλακής. Είναι ένα στενό πέρασμα ανάμεσα σε δυο απότομες πλαγιές. Υπάρχει ακόμα. Έκλεισαν με πέτρες το δρόμο και ακροβολίστηκαν στο βουνό.
Αυτή ήταν η βασική αιτία που η κυβέρνηση, για να καταστείλει την εξέγερση, έστειλε στρατό με πλοίο. Το πλοίο έφτασε την επόμενη μέρα στο Λιμένι, επίνειο της Αρεόπολης, αλλά δεν μπορούσε να αποβιβάσει τους στρατιώτες. Δεν υπήρχε λιμάνι για μεγάλα πλοία. Οι ένοπλοι χωριάτες, στο μεταξύ, είχαν πιάσει τα υψώματα και ήταν έτοιμοι να κατρακυλήσουν μεγάλες πέτρες σε περίπτωση που έβγαιναν έξω.
Με τη βία, γράφει η «Πάλη των Τάξεων», βγήκαν έξω οι φαντάροι. Η μάνα μου θυμόταν ότι τελικά έστειλαν βάρκες οι ίδιοι οι μανιάτες και τους έβγαλαν έξω γιατί δεν θέλησαν να υπάρξουν θύματα. Αποφάσισαν όμως να τους κάνουν τη ζωή δύσκολη. Έκλεισαν ερμητικά σπίτια και μαγαζιά. Ανέβηκαν οι στρατιώτες με προφυλάξεις στην Αρεόπολη αλλά τα βρήκαν όλα κλειστά. Ούτε νερό δεν είχαν να πιούν. Οι δε μανιάτες τριγύρω στα υψώματα, έτοιμοι να τους χτυπήσουν.
Τη τρίτη μέρα της εξέγερσης η κυβέρνηση αποφάσισε να κάνει διαπραγματεύσεις με τους εξεγερμένους ή να προσποιηθεί πως διαπραγματεύεται. Οι εξεγερμένοι δέχτηκαν. Η κυβέρνηση έστειλε το Νομάρχη. Οι εξεγερμένοι τον σταμάτησαν στο μπλόκο και του ζήτησαν να υποσχεθεί πως δεν θα επιβληθεί ο φόρος της δεκάτης και πως δεν θα συλληφθεί κανένας από τους χωριάτες που εξεγέρθηκαν.
Ο Νομάρχης μοίρασε αφειδώς υποσχέσεις και ζήτησε να γυρίσουν πίσω. Οι μανιάτες τον πίστεψαν και πανηγύριζαν. Άρχισαν να διαλύονται. Η αστυνομία όμως ήρθε την επόμενη με 16 εντάλματα σύλληψης. Τον κοινοτάρχη Οιτύλου τον παγίδεψαν. Τον κάλεσαν δήθεν για διαπραγματεύσεις και τον συνέλαβαν. Συνέλαβαν συνολικά τέσσερα άτομα, όπως λένε οι εφημερίδες της εποχής, αλλά τελικά κράτησαν και προφυλάκισαν τους δυο, τον Π. Πέτρουλα και τον Δ. Θεοδωρικάκο. Άλλους δεν βρήκαν, είχαν κρυφτεί στα βουνά. Επί μήνες αποσπάσματα της χωροφυλακής κυνήγαγαν να τους πιάσουν.
Γίναν αλλεπάλληλες δίκες και τελικά αθωώθηκαν. Ο Πέτρουλας όμως από τις κακουχίες της φυλακής πέθανε φυματικός, γράφει η «Πάλη των Τάξεων».
Η Εργατική Βοήθεια Ελλάδας, αρχές Νοέμβρη 1928, έστειλε το δικηγόρο Κ. Καμώδα για να υπερασπιστεί τους εξεγερμένους. Αλλά η αστυνομία τον συνέλαβε γιατί, όπως γράφει η εφημερίδα Σκριπτ «είχε μεταβεί εκεί ίνα παροτρύνη τους πρωταιτίους των σκηνών και μη προσέλθουν εις τας αρχάς.» Ο δικηγόρος εκτοπίστηκε αρχικά στη Φολέγανδρο και αργότερα στις Σπέτσες.
Το αποτέλεσμα της εξέγερσης πάντως ήταν πως ο νόμος της δεκάτης δεν εφαρμόστηκε στη Μάνη!
ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Στην πρωτεύουσα δεν έφτασαν ποτέ πληροφορίες για όσα πραγματικά διαδραματίστηκαν στη Μάνη.
Οι αστικές εφημερίδες δημοσίευσαν τις πρώτες ειδήσεις δυο μέρες μετά και μάλλον προσπάθησαν να υποβαθμίσουν το γεγονός παρά να το αναδείξουν. Το χαρακτήριζαν απλά ως «ένοπλο συλλαλητήριο» μικρής εμβέλειας, κάτι που δεν ήταν ασυνήθιστο την εποχή εκείνη.
Η πληροφόρησή τους προερχόταν από τα τηλεγραφήματα που έστελναν προς την κυβέρνηση οι κρατικοί λειτουργοί από τη Μάνη και όσα τα υπουργεία ήθελαν να βγουν προς τα έξω. Φυσικά δεν έλειπαν και οι «κίτρινες πινελιές» όπως ότι οι εξεγερμένοι μετά το κάψιμο της εφορίας «πήγαν σε ζυθεστιατόριο και διασκέδαζαν μέχρι αργά»! (Εμπρός, 24 /10/1928)
Ακόμη και ο Ριζοσπάστης, που έκανε κύριο θέμα την εξέγερση (16/10), δεν είχε άμεση πληροφόρηση. Αναπαρἠγαγε όσα και οι αστικές εφημερίδες αλλά και τον ίδιο χαρακτηρισμό: ένοπλο συλλαλητήριο. Από αυτόν όμως μαθαίνουμε πως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, εξοργίστηκε πολύ από αυτά τα γεγονότα, χαρακτήρισε «την κίνηση των αγροτών ως αναρχική και παράνομο» και ζήτησε τη βίαιη καταστολή της.
Δεν υπάρχουν σχόλια