ΒΑΤΙΚΑ:Ο κόλπος και το κόλπο που ξεπλένει στην Ελλάδα το ρωσικό πετρέλαιο

Γιάννης Μπαζαίος

Τάνκερ κάθε σημαίας καταλαμβάνουν καθημερινά το κέντρο του Λακωνικού Κόλπου στα διεθνή ύδατα για μεταφορτώσεις αργού πετρελαίου κάθε προέλευσης ● Διαμαρτυρίες για έλλειψη ελέγχων από το Λιμενικό ● Τι απαντά ο υπουργός Ναυτιλίας σε ερώτηση στη Βουλή ● Ερωτήματα για την ετοιμότητα αντιμετώπισης σε περίπτωση διαρροής καυσίμων.

Πάνω από 20 τάνκερ αργού πετρελαίου ή LNG εντοπίστηκαν από το δορυφορικό στίγμα τους την περασμένη Δευτέρα 15 Αυγούστου στο κέντρο του Λακωνικού Κόλπου, μεταξύ Ελαφόνησου και Ταίναρου, σε απόσταση τουλάχιστον 6 ν.μ. από τις ακτές –μερικά από τα οποία δεμένα μεταξύ τους– κι αρκετά ακόμη περίμεναν αγκυροβολημένα δυτικά των Κυθήρων να «ανοίξει» κάποια θέση.

Σποραδικά το βλέπαμε και στο παρελθόν ιδίως στον διπλανό Μεσσηνιακό Κόλπο όσο ίσχυαν τα 6 ν.μ. στο Ιόνιο. Τώρα με τα 12 ν.μ. το Ιόνιο «έκλεισε» για τις διεθνείς δραστηριότητες και οι μεταφορτώσεις πετρελαίου εν πλω μεταφέρθηκαν λίγο πιο ανατολικά, στον Λακωνικό Κόλπο, όπου μετά τον Φεβρουάριο επικρατεί το αδιαχώρητο.

Η νέα περιοχή λειτουργεί ως προστατευμένο φυσικό λιμάνι, αλλά επειδή βρίσκεται πέραν των 6 ν.μ. (λίγο παραπάνω από 11 χλμ.) από τις ακτές τα γιγάντια τάνκερ ούτε ελέγχονται για το φορτίο και τις δραστηριότητές τους, ούτε πληρώνουν τέλη ελλιμενισμού (τα οποία στην περίπτωσή τους είναι αντίστοιχα... γιγάντια).

Πρόκειται για τάνκερ υπό διάφορες σημαίες (Χονγκ Κογκ, Λιβερίας, Νησιών Κέιμαν κ.ά.), με ελληνικό ενδιαφέρον τα περισσότερα, που έχουν ξεκινήσει από ρωσικά και τουρκικά λιμάνια ή από τον Περσικό Κόλπο και φυσικά από Ελλάδα, όπως καταγράψαμε από τις ειδικές εφαρμογές που παρακολουθούν πορείες πλοίων και φορτία. Μάλιστα συνεργείο του κρατικού γερμανικού τηλεοπτικού καναλιού ZDF κατέγραψε σε βίντεο την περασμένη εβδομάδα μεταφορτώσεις και από τάνκερ της ρωσικής κρατικής ναυτιλιακής εταιρείας SCF.

Μόνο μέσα σε ένα βράδυ (15/8) καταγράψαμε, μεταξύ άλλων, τουλάχιστον τέσσερα τάνκερ μέσα στον Λακωνικό Κόλπο φορτωμένα με ρωσικό αργό πετρέλαιο από τα λιμάνια UST-Luga και Novorossiysk στη Μαύρη Θάλασσα και άλλα δύο που ξεκίνησαν από λιμάνια του Βοσπόρου μεταφέροντας το λεγόμενο «Turkish Blend» αργό πετρέλαιο, δηλαδή… ρωσικό ανακατεμένο με υπολείμματα από την προηγούμενη μεταφορά.

Είναι κοινό μυστικό μεταξύ των αναλυτών της μεγαλύτερης εταιρείας ασφάλισης πλοίων Lloyds ότι σε μεγάλο μέρος των εξαγωγών ρωσικού πετρελαίου, η προέλευση μασκάρεται στα μέρη μας (σε διεθνή ύδατα), επιτρέποντας σε τάνκερ κάθε σημαίας να καλύπτονται ασφαλιστικά και να μην επηρεάζονται από τις γεωπολιτικές ισορροπίες.

STS (ship to ship) λέγεται η μεταφόρτωση πετρελαίου ανάμεσα σε δύο τάνκερ

Φυσικά, η μεταφόρτωση αργού πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο (ShipToShip/STS) σε διεθνή ύδατα είναι παλιά πρακτική και πολλές ελληνικές ή κυπριακές εταιρείες ειδικεύονται στην παροχή υπηρεσιών logistics, προσωπικού, ρυμουλκών και ειδικών μπαλονιών ασφαλείας.

Μάλιστα, από την έρευνα της «Εφ.Συν.» προέκυψε ότι ανάλογες δραστηριότητες μεταφόρτωσης πετρελαιοειδών πραγματοποιούνται τους τελευταίους μήνες και ανοιχτά της Νότιας Εύβοιας, ενώ σε διαφήμιση κυπριακής εταιρείας (με παρουσία και σε Καλαμάτα - Γύθειο) διαβάζουμε ότι καλύπτει μεταφορτώσεις και στα διεθνή ύδατα Ελλάδας - Τουρκίας ανοιχτά της Λήμνου ή έξω από τη Μάλτα (κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες).

Είναι προφανές ότι αυτές οι μεταφορτώσεις δεν είναι εξ ορισμού προβληματικές – σίγουρα όμως προβληματίζουν για την ασφάλεια της περιοχής αλλά και για την απουσία ελέγχων ιδίως ως προς το σκέλος των κανόνων της MARPOL (π.χ. Παράρτημα 22 Κεφάλαιο 8) με επίκληση των διεθνών υδάτων.

Προφανώς υπάρχουν και ερωτήματα για την προέλευση των καυσίμων (τα πατριωτάκια έχουν αποδείξει στο παρελθόν ότι δεν διστάζουν να επιχειρήσουν σε περιπτώσεις εμπάργκο), ερωτήματα που θα μεγαλώσουν τους επόμενους μήνες όσο θα σφίγγουν οι ευρωπαϊκοί περιορισμοί στη διακίνηση ρωσικού πετρελαίου.

Τα ερωτήματα προφανώς δεν αφορούν μόνο το σήμερα, όπου με επιμονή της Ελλάδας και της Κύπρου η Ε.Ε. επέτρεψε για μερικούς μήνες ακόμη τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου από τους εφοπλιστές στην Ευρώπη. Με τη σημερινή εμπειρία φαίνεται αδύνατο να ελεγχθεί από πού προέρχεται το πετρέλαιο και πού πηγαίνει.

Επιβεβαιώνει την καταγγελία το υπουργείο Ναυτιλίας

Καταγγελία για τις περίεργες και επικίνδυνες δραστηριότητες μεταφόρτωσης πετρελαιοειδών έκαναν πρόσφατα στη Βουλή οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Σταύρος Αραχωβίτης και Νεκτάριος Σαντορινιός, τονίζοντας ότι μέσα στον Λακωνικό Κόλπο καταγράφονται από το στίγμα AIS καθημερινά περισσότερα από 15, έως και... 30 Oil/Chemical ή Crude Oil τάνκερ.

Στην ερώτησή τους περιέγραψαν με σαφήνεια τις εργασίες μετάγγισης καυσίμων στα διεθνή ύδατα και ανησυχώντας για τις συνέπειες αυτής της ανεξέλεγκτης δραστηριότητας στην ευρύτερη περιοχή του Κόλπου σημείωναν ότι οι λιμενικές αρχές «μολονότι έχουν στην ευθύνη τους ολόκληρο τον Λακωνικό Κόλπο από πλευράς νομιμότητας συναλλαγών, από περιβαλλοντική προστασία, από έλεγχο ασφαλείας ναυσιπλοΐας και διάσωσης και ελέγχου της αλιευτικής δραστηριότητας, δεν έχουν δικαιοδοσία ελέγχου αυτών των δραστηριοτήτων» στα διεθνή ύδατα.

Ως προς το σκέλος της ευθύνης της χώρας εντός των 6 ν.μ. οι δύο βουλευτές σημειώνουν ότι είναι ένας κλειστός κόλπος ιδιαίτερα ευαίσθητος περιβαλλοντικά, με «αυξημένη τουριστική δραστηριότητα στην Ελαφόνησο, τη Νεάπολη, την Πλύτρα, τον Αρχάγγελο, το Γύθειο μέχρι τη Μάνη, με καθαρά νερά που τιμώνται κάθε χρόνο με πλήθος Γαλάζιες Σημαίες και σημαντική οικονομική δραστηριότητα λόγω του πλούτου των αλιευμάτων».

Ρωτούν λοιπόν τον υπουργό Ναυτιλίας «τι προτίθεται να κάνει σε επίπεδο νομοθετικής ρύθμισης ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα συμβεί οποιοδήποτε ατύχημα που θα καταστρέψει το μοναδικό περιβαλλοντικό, τουριστικό και κοινωνικό οικοσύστημα της Λακωνίας» και φυσικά ζητούν απαντήσεις, ώστε να καταγραφούν επίσημα, για το είδος της δραστηριότητας και την ασφάλειά του για το οικοσύστημα της περιοχής, αλλά και ενημέρωση εάν κάποιος ελέγχει το είδος, τη νομιμότητα και την ασφάλεια των δραστηριοτήτων αυτών.

Ο υπουργός Ναυτιλίας Γιάννης Πλακιωτάκης παραδέχεται στην απάντησή του ότι «οι περιγραφόμενες δραστηριότητες εντός του Λακωνικού Κόλπου αφορούν μεταγγίσεις πετρελαιοειδών φορτίων μεταξύ δεξαμενόπλοιων (Ship To Ship/STS Transfer), οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε διεθνή ύδατα, ήτοι σε απόσταση μεγαλύτερη των έξι ναυτικών μιλίων από τις ακτές, κατά τη διάρκεια των οποίων τα συμμετέχοντα πλοία δεν προσεγγίζουν εντός ελληνικών χωρικών υδάτων».

Ο υπουργός σημειώνει ότι «η διενέργεια των εργασιών μεταφόρτωσης πετρελαιοειδών φορτίων μεταξύ δεξαμενόπλοιων αποτελεί συνήθη πρακτική διεθνώς. Για τον λόγο αυτό γενικοί κανόνες για την πρόληψη ρύπανσης του περιβάλλοντος κατά τη διενέργεια των εν λόγω εργασιών καθορίζονται στους Κανονισμούς 40, 41 και 42 του Κεφ. 8 (VIII) του Παραρτήματος Ι της Διεθνούς Σύμβασης για την πρόληψη της ρύπανσης από πλοία (MARPOL 73/78), η οποία έχει κυρωθεί από τη χώρα μας με τον ν. 1269/1982 (Α΄ 89)», διευκρινίζοντας ότι «σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού 41, κάθε δεξαμενόπλοιο το οποίο εμπλέκεται σε λειτουργίες STS πρέπει να φέρει σχέδιο που περιγράφει τον τρόπο διεξαγωγής λειτουργιών STS, το οποίο είναι εγκεκριμένο από τη Σημαία του πλοίου και διαμορφώνεται λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που περιέχονται στις οδηγίες βέλτιστης πρακτικής για τις λειτουργίες STS που έχουν καθοριστεί από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO)».

Επισημαίνει ακόμη ότι «οι κινήσεις των πλοίων που συμμετέχουν σε διεργασίες “STS Transfer” παρακολουθούνται από τις τοπικές Λιμενικές Αρχές, μέσω του συστήματος AIS, σε πραγματικό χρόνο και σε περίπτωση που διαπιστωθεί οποιαδήποτε παράβαση όπως η είσοδος των πλοίων εντός ελληνικών χωρικών υδάτων, εκκινείται η διαδικασία επιβολής νομίμων κυρώσεων» κ.ά. σημειώνοντας την υποχρέωση των πλοιάρχων των εμπλεκόμενων πλοίων που ευρίσκονται εντός της περιοχής έρευνας και διάσωσης της Ελλάδος (σύμφωνα με το Π.Δ. 49/2005) να ενημερώνουν άμεσα το παράκτιο κέντρο της χώρας μας σχετικά με κάθε συμβάν ή περιστατικό που επηρεάζει την ασφάλεια του πλοίου, θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, ενδέχεται να προκαλέσει ρύπανση των υδάτων και των ακτών, κ.λπ.

Ζητούνται απαντήσεις

Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι στην ανακοίνωση του υπουργείου απουσιάζουν απαντήσεις σχετικά με τις πληροφορίες για παρουσία τέτοιων τάνκερ σε απόσταση μικρότερη των 6 ν.μ. ή για τυχόν πρόστιμα που επιβλήθηκαν ή για τη δυνατότητα άμεσης επέμβασης σε περίπτωση διαφυγής πετρελαιοειδών στη θαλάσσια περιοχή, αφού τα εγγύτερα ειδικά σκάφη απορρύπανσης χρειάζονται αρκετές ώρες να φτάσουν στον Λακωνικό Κόλπο από την Πάτρα ή τον Πειραιά. Αλλωστε, μόνο η επίκληση σε κανονισμούς και πρακτικές του ΙΜΟ δεν αποτελεί εγγύηση.

Ενδιαφέρον είναι ότι, σύμφωνα με τις ετήσιες αναφορές περιστατικών ρύπανσης του υπουργείου Ναυτιλίας, τα πλοία είναι τα πιο ρυπογόνα μέσα μεταφοράς και παραδόξως το είδος της ρυπογόνου ουσίας δεν είναι τα πετρελαιοειδή, αλλά κυρίως τα λύματα με τα απορρίμματα. Εν τούτοις τα περιστατικά ρύπανσης με πετρελαιοειδή είναι τα πιο επικίνδυνα και χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής. Μάλιστα, στην κοντινή περιοχή του Κόλπου του Ναυαρίνου και στη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας, τα τελευταία χρόνια έχουν συμβεί πολλά ατυχήματα με πετρελαιοφόρα πλοία.

Οπως καταγράφονται όλα αυτά, ο ρόλος του θεατή των εξελίξεων στα παιχνίδια των εφοπλιστών δεν τιμά τη χώρα.

ΠΗΓΗ efsyn.gr