ΣΠΑΡΤΗ 26/11/1943:Οι Έλληνες καταδότες των Γερμανών έστειλαν στον θάνατο 118 πατριώτες στο Μονοδένδρι

 Σαν σήμερα στις 26 Νοεμβρίου 1943

Οι Έλληνες καταδότες των Γερμανών έστειλαν στον θάνατο 118 πατριώτες στο Μονοδένδρι Λακωνίας.

******

*Το πρώτο επίσημο μνημόσυνο του Δήμου της Σπάρτης έγινε το 1976 (33 χρόνια μετά) με πρωτοβουλία του αείμνηστου Δημάρχου Ευπατρίδη και Μέγα Ευεργέτη της Σπάρτης Γεώργιου Σαϊνόπουλου, όπου έφερε ως θέμα στο δημοτικό συμβούλιο Σπάρτης την «Τέλεσιν Μνημοσύνου υπέρ των 118 θυμάτων κατοχής» όπου , όσο κι αν φαίνεται απίστευτο , υπήρξε 1 ψήφος αρνητική.

*Το μαρμάρινο μνημείο του Μονοδεντριού με τα ονόματα των 118 Ηρώων Σπαρτιατών ορθώθηκε 16 χρόνια μετά τη θυσία τους (1959) όχι με δαπάνη της Σπάρτης ή της Ελληνικής Πολιτείας , αλλά με δαπάνη ιδιωτών , του Θωμά και της Παναγιώτας Σουρλή. Τον ξύλινο Σταυρό που είχαν τοποθετήσει μέχρι τότε οι συγγενείς των θυμάτων τις νύχτες κάποιοι τον κατέστρεφαν, ώσπου αναγκάστηκαν να τον περιφρουρούν.

*Το 2003 (60 ολόκληρα χρόνια μετά) ο θερμός πατριώτης , αείμνηστος Δήμαρχος Σαράντος Αντωνάκος , θεμελίωσε και έστησε εντός της Σπάρτης το Μνημείο των 118 απέναντι από το ναό του Οσίου Νίκωνος .

*Η σύλληψη των 118 , όπως κι άλλων πολλών πατριωτών , κατά τη διάρκεια της Κατοχής , έγινε με τη σύμπραξη κουκουλοφόρων καταδοτών και δωσίλογων , συνεργατών και συμπολεμιστών των στρατευμάτων κατοχής .

Στις 26 Νοεμβρίου η εκκλησία μας τιμά την μνήμη Αγίου Στυλιανού και του Οσίου Νίκωνος , πολιούχου της Σπάρτης. Εκείνη την λαμπρή αλλά παγερή ημέρα του 1943 οι Γερμανοί εκτέλεσαν 118 πολίτες στο Μονοδένδρι Λακωνίας.

Το ερώτημα παραμένει αλλά η απάντηση δόθηκε στην δίκη της Νυρεμβέργης στο πως επέλεγησαν και ποιοι συνέταξαν τον κατάλογο θανάτου; Έλληνες καταδότες, συνεργάτες των Γερμανών.

Στο εκτελεστικό απόσπασμα έστησαν 118 Έλληνες από τη Σπάρτη, οι ναζιστικές δυνάμεις κατοχής στις 26 Νοεμβρίου 1943 στο Μονοδένδρι.

Αφορμή για τις εκτελέσεις ήταν η επίθεση ΕΛΑΣιτών μία ημέρα πριν, σε γερμανική φάλαγγα στο δρόμο Τρίπολης – Σπάρτης, με αποτέλεσμα 40 νεκρούς Γερμανούς.

Τις δύσκολες ώρες που προηγήθηκαν της εκτέλεσης, αναδείχθηκε το μεγαλείο ψυχής του γιατρού Χρήστου Καρβούνη.

Ο γιατρός είχε σπουδάσει στη Γερμανία και ήξερε τη γλώσσα, αρνήθηκε όμως την πρόταση του Γερμανού διοικητή να εξαιρεθεί από τη λίστα των υπό εκτέλεση, λέγοντάς του, ή να τους αφήσει όλους ή κανέναν χωρίς να εξαιρεί τον εαυτό του.

Στην άρνηση των Γερμανών ο γιατρός τους κατηγόρησε για βαρβαρότητα, μιλώντας στη γλώσσα τους και αυτό τους εξόργισε σε τέτοιο βαθμό που έσπασε ένα κοντάκι όπλου από τη δύναμη με την οποία των χτύπησαν.

Ο γιατρός είχε δίκιο, οι βάρβαροι τον άφησαν τελευταίο στη σειρά των εκτελέσεων για να βλέπει τη δολοφονία των άλλων 117 και να πονάει η ψυχή του.

Τα πολυβόλα που είχαν στηθεί άρχισαν να θερίζουν. Σε λίγο 117 κορμιά έπεφταν στο χώμα. Μόνο ο γιατρός στεκόταν όρθιος. «Εσύ θα ζήσεις!», ακούστηκε να λέει ο Γερμανός αξιωματικός. «Όχι δολοφόνοι…» απαντάει ο γιατρός, «Είστε βάρβαροι. Ντρέπομαι που σπατάλησα οχτώ χρόνια απ’ τη ζωή μου στον τόπο σας. Οχτώ χρόνια χαμένα και πεταμένα. Ζήτω το ΕΑΜ. Ζήτω η λευτεριά!». Ήταν τα τελευταία του λόγια. Ο Γερμανός όρμησε πάνω του, τον χτύπησε και τον πυροβόλησε πολλές φορές.

Δυστυχώς δεν αποτελεί έκπληξη, ότι και σε αυτή την περίπτωση υπήρξαν Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών.

Διαβάστε την αναφορά του ταγματασφαλίτη Λεωνίδα Βρεττάκο προς τους κατακτητές, λίγες μέρες πριν τα γεγονότα που προαναφέραμε, που ζητάει και πέτυχε την εκτέλεση τεσσάρων αδελφών:

Προς την Γερμανική Διοίκησιν Σπάρτης

Ενταύθα

Κατόπιν προφορικής υμών διαταγής λαμβάνομεν την τιμήν να επιστρέψωμεν υμίν συνημμένως την από 22. 11. 43 αίτησιν του κ. Δημητρίου Τζιβανόπουλου μεθ’ όλων των συνημμένων και να αναφέρωμεν υμίν ότι οι μεν δυο αδελφοί Δημοσθένης και Ιωάννης είναι ενεργά μέλη του ΕΑΜ, οι δε έτεροι δυο Σωκράτης και Παρασκευάς ανήκουν εις την μαχητικήν ομάδα ΕΑΜ – ΕΠΟΝ.

Κατόπιν των ανωτέρω άπαντα τα εν τη αιτήσει του πατρός των αναφερόμενα είναι ψευδέστατα και οι τέσσεροι υιοί του όχι μόνον δεν πρέπει να απολυθούν εκ των φυλακών Τριπόλεως ένθα κρατούνται, απεναντίας δε απορούμεν πως ούτοι μέχρι σήμερον δεν έχωσι εκτελεσθή.

Ο Διοικητής

Λ. Βρεττάκος

Κι ύστερα, το χώμα του Μονοδεντριού έγινε κόκκινο, θρήνησε η γης που έχανε τέτοια παλικάρια, αναγάλλιασε ο ουρανός που δέχτηκε τις ψυχές τους.

«Τρεις περδικούλες κάθονται σε μοναχό κλαράκι.

Έχουν λυπητερή λαλιά, πικρό το μοιρολόι.

Τ’ είν’ το κακό που γίνηκε στο μαύρο Μονοδέντρι;

Γιατί ’ναι λιάστρα τα κορμιά και θάλασσα το αίμα;

Μετρούν κουφάρια στη σειρά, μα μετρημό δεν έχουν.

Κι ανάμεσα απ’ τα αίματα ψιλή φωνούλα βγαίνει:

«Προδότες μας παράδωσαν στων Γερμανών τα χέρια»

(Αγνώστου – Πελοπόννησος)

1200 Νεκροί

Στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής 1200 παιδιά της Λακωνικής γης έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Στο Λεύκωμα για τα Θύματα της Αντίστασης στη Λακωνία, που κυκλοφόρησε τον Φλεβάρη του 1946, σε έκδοση της Εθνικής Αλληλεγγύης Λακωνίας, «ΒΑΨΑΝ Μ’ ΑΙΜΑ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΣΟΥ…», υπάρχει δημοσιευμένο το παρακάτω κείμενο του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου με τίτλο 1200 Νεκροί:

Οι 118

*23 Οχτώβρη 1943. Μεσάνυχτα. Παράξενα βήματα αντηχούνε στους δρόμους της Σπάρτης. Οι καρδιές σφίγγονται. Τ’ αυτιά προσπαθούνε ν’ ακούσουν. Γερμανοί και προδότες χτυπάνε τις πόρτες. Οι μητέρες πέφτουν απάνω στα βρέφη τους και τα σκεπάζουν με τα κορμιά τους, να μην ακούσουνε, να μην ιδούνε, να μην κλάψουν. Κάποιοι μέσα σε τούτη την πόλη έχουν μιλήσει για τη λευτεριά……. «Ελευθερία ή θάνατος!» ……

Στις 24 τα καμιόνια ξεκίνησαν. Τους πάνε στην Τρίπολι, στη φυλακή. «Αν θέλετε να σωθήτε, τους λένε οι συχαμένοι μισθοφόροι των καταχτητών, είναι εύκολο. Να βοηθήστε στο έργο τους τους προστάτες μας Γερμανούς». Και η εκατόμβη σήκωσε περήφανη τα κεφάλια της και γύρισε τις πλάτες στους προδότες. «Εμείς δεν θα γίνουμε σαν και σας!» τους απάντησαν. Και στις 26 του Νοέμβρη, με τα χαράματα, τα καμιόνια με τους 118 μελλοθάνατους ξεκινούσανε για το Μονοδέντρι της Σπάρτης. Τα φαράγγια ξυπνάνε από τα τραγούδια τους. Τα μάτια τους λάμπουν. Δεμένοι, δυο-δυο, κατεβαίνουν στον τόπο του μαρτυρίου τους, σαν νικητές. Είχανε κερδίσει τη μάχη της τιμής. Είχανε γίνει αθάνατοι. Τους χωρίζουνε τέσσερους – τέσσερους και τους οδηγούνε μπροστά στο εχτελεστικό απόσπασμα. Ο δικηγόρος Γιατράκος, αλύγιστος, βγάζει λόγο στους μελλοθάνατους. Εκείνοι ξεσπάνε σε ζητωκραυγές, που ξεσκίζουνε την ατμόσφαιρα με την απόφαση και με την πίστη τους. Τα ονόματα της Πατρίδας και της Λαϊκής Δημοκρατίας αντιλαλούνε στα γύρω βουνά.

Λίγο μετά τη 1 και 30΄ οι 117 ήρωες είχαν στρώσει με τα κορμιά του την πλατωσιά του Μονοδεντριού. Ενας μονάχα βρισκότανε ορθός. Ο γιατρός Καρβούνης. Ο επί κεφαλής του αποσπάσματος Γερμανός αξιωματικός τον έχει πλησιάσει. Κοιτάζονται όρθιοι κι οι δυο τους πρόσωπο με πρόσωπο. «Εσένα, Χρήστο Καρβούνη, του λέει, θέλουμε να σου χαρίσουμε τη ζωή. Εσύ σπούδασες εκεί πάνω στη Γερμανία, την πατρίδα μας…» Μα ο Καρβούνης δεν καταδέχτηκε να του χαρίσουνε τη ζωή. Η καρδιά του χτύπησε δυνατά. Το σώμα του ψήλωσε. Και περιστοιχισμένος όπως ήτανε από τα κορμιά των συναγωνιστών του, τούδωσε την απάντηση. Και μια γριά χωριάτισσα που ολόρθη απάνω από την κορφή ενός βράχου καταριόταν τους δολοφόνους, είδε σε λίγο τον Καρβούνη και τον Γερμανό αξιωματικό νάρχονται στα χέρια. Ο Γερμανός αξιωματικός τράβηξε το πιστόλι του. Ο Καρβούνης έπεσε. Στις 2 η ώρα, οι 118 ήτανε όλοι νεκροί.

Οι 40

*7 του Δεκέμβρη 1943. Η προδοσία έχει αρχίσει να ρίχνει τις ρίζες της από τον περασμένο Οχτώβρη στη δυστυχισμένη εργατούπολη του Γυθείου….. Το άνθος του τόπου καταχωνιάζεται μέσα στις φυλακές. Οι προδότες δεν έχουν πατρίδα. Δεν έχουν Θεό. Δεν ορκίζονται παρά μονάχα στο όνομα και τη νίκη του Χίτλερ.

Οι 35

*Τα καμιόνια του θανάτου, άλλαξαν τώρα κατεύθυνση. Ο θάνατος τώρα περνάει από τις Κροκεές. Επί κεφαλής οι Ελληνες αξιωματικοί, πίσω τους οι Γερμανοί. Ανεβαίνουν στους λόφους και οσμίζονται την κοιμισμένη κωμόπολη. Η κωμόπολη τούτη, λένε στους Γερμανούς, έχει τέσσερες χιλιάδες ψυχές και οι φίλοι σας μετριούνται στα δάχτυλα του ενός μας χεριού. Οι Γερμανοί σηκώνουν τους ώμους σα να τους λένε: Κάμετε ότι νομίζετε. Και κείνοι ζώνουν τους δρόμους και ξεδιαλέγουν τους ωραιότερους…. Τα καμιόνια με τα τραγούδια περνάνε ανάμεσα από τους μελαγχολικούς χωματόλοφους. Λίγο ακόμα και ο τόπος είναι κοντά. Η ωραία κωμόπολη δε θα τους ξαναειδεί πλέον. Μόνο τα αντάρτικα τραγούδια θα πυκνώσουν και θα δυναμώσουν. Οι άλλοι που έμειναν, θα γονατίσουνε πάνω στο αγαπημένο τους αίμα, κι αναπηδώντας, θα ξεδιπλώσουν ψηλότερα την παντιέρα της λευτεριάς.

Οι 11, οι 7, οι 9, οι 25, οι…, οι…

1200 νεκροί στον αγώνα για την πατρίδα. Μπορείτε ν’ απαγγείλετε σ’ όλο τον κόσμο, ότι η πατρίδα του Λεωνίδα έχει κάμει το χρέος της. Κάθε χωριό, κάθε πέτρα, κάθε φυλλαράκι χλόης ακόμα, θρηνεί τους λεβέντες και τις λεβέντισσες, θρηνεί τ’ ατρόμητα παλληκάρια, που βαδίσαν ίσιοι, κατά πάνω στο θάνατο, με το κεφάλι ψηλά. Και δεν είναι 1200. Και δεν είναι μόνον αυτοί. Είναι και κείνοι που φύγανε σιδηροδέσμιοι για τη Γερμανία και που ακόμα δεν τους είδαμε να μας ξανάρχονται. ….Εκείνοι, έπραξαν το καθήκον τους. Εκείνοι ύψωσαν το μνημείο τους, μεγάλο σαν τον Ταΰγετο. Αιώνιο σαν τον Ευρώτα. Οι 1200 απόντες πληρώνοντας με το αίμα τους το μεγαλύτερο μέρος του χρέους, μας άφησαν εδώ κάτω με την πεποίθηση πως εμείς θα ολοκληρώσουμε τον αγώνα για το καλό της Πατρίδας.

Οι «Αλησμόνητοι» μας το παραγγέλνουν:

Πατριώτες! Ο αγώνας δεν τελείωσε.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ

Πηγές : ΓΑΚ Λακωνίας, Βαγγελης Μητρακος, ιστοσελίδα spartaarchitecture.blogspot.com του Αρχιτέκτονα Γ. Γιαξόγλου .