Έπαυλη Βαρβαρέσου: Ένα από τα ελάχιστα αρχοντικά που διασώθηκαν στο Παλαιό Φάληρο
Του Βασίλη Χατζηκωνσταντίνου
Προέδρου του «Αρχείου Ιστορίας Παλαιού Φαλήρου»Ένα μεγαλοπρεπές κτήριο, ένα από τα ελάχιστα αρχοντικά που διασώθηκαν στο Παλαιό Φάληρο, δεσπόζει στην παραλιακή Λεωφόρο Ποσειδώνος στον αριθμό 30, δεξιά μετά την Αιόλου, με κατεύθυνση προς Τροκαντερό.
Το κτήριο αυτό, είναι γνωστό και ως "Επαυλη Κυριάκου Βαρβαρέσου".
Ο Κυριάκος Βαρβαρέσος ήταν διακεκριμένος Έλληνας οικονομολόγος, πανεπιστημιακός δάσκαλος, ακαδημαϊκός, τραπεζίτης και πολιτικός.Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 4 Μαρτίου 1984 και καταγόταν από τα Βάτικα (σημερινή Νεάπολη) της Λακωνίας. Αδελφός του ήταν ο ζωγράφος Αχιλλέας Βαρβαρέσος. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Οικονομικά στα πανεπιστήμια του Μονάχου και του Βερολίνου. Εργάστηκε στον δημόσιο τομέα φτάνοντας γρήγορα στη θέση του διευθυντή του Υπουργείου Γεωργίας, Εμπορίου και Εργασίας. Το 1916 τοποθετήθηκε γενικός διευθυντής του Υπουργείου Επισιτισμού, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1918. Παράλληλα ακολούθησε ακαδημαϊκή καριέρα εκλεγόμενος το 1918 έκτακτος καθηγητής στην έδρα της πολιτικής οικονομίας της Νομικής σχολής Αθηνών και το 1924 τακτικός. Το ίδιο έτος άρχισε να συνεργάζεται με την Εθνική τράπεζα μεταπηδώντας στη συνέχεια στην Τράπεζα της Ελλάδος, της οποίας το 1933 διορίστηκε υποδιοικητής και το 1939 διοικητής, θέση από την οποία παραιτήθηκε το 1946.
Το 1936 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Το 1932 ανέλαβε το Υπουργείο Οικονομίας τον τρίτο χρόνο της κυβέρνησης Βενιζέλου του 1929, το οποίο διατήρησε στην κυβέρνηση Παπαναστασίου και στη νέα κυβέρνηση Βενιζέλου το 1932.
Με την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, διέφυγε στο εξωτερικό μαζί με την ελληνική κυβέρνηση διατελώντας την περίοδο 1941 - 1943 Υπουργός Οικονομικών, θέση από την οποία παραιτήθηκε για να ταξιδέψει στις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία προκειμένου ως απεσταλμένος της ελληνικής κυβέρνησης να διευθετήσει βασικά οικονομικά θέματα και να συμμετάσχει ως επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στην διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς. Στις δύο κυβερνήσεις του Πέτρου Βούλγαρη (Απριλίου 1945 και Αυγούστου 1945) αναλαμβάνει αντιπρόεδρος και υπουργός εφοδιασμού.
Ως βασικό στέλεχος της Τράπεζας της Ελλάδος, ο Βαρβαρέσος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην οικονομική πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων. Το 1931 διαφώνησε με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Αλέξανδρο Διομήδη, ως προς την παραμονή της δραχμής στον κανόνα χρυσού-συναλλάγματος. Ως Υπουργός Οικονομικών στις κυβερνήσεις Βενιζέλου, εγκατέλειψε τον χρυσό κανόνα και ρύθμισε το εξωτερικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος.
Ως διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, συμμετείχε σε όλες τις διαπραγματεύσεις για την οικονομική ενίσχυση της Ελλάδας καθώς και στην ίδρυση της Διεθνούς Τράπεζας. Από τη θέση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης προσπάθησε να επιβάλει πρόγραμμα σταθεροποίησης, το οποίο όμως κατέληξε σε αποτυχία με αποτέλεσμα να παραιτηθεί. Το 1952 υπέβαλε έκθεση στην κυβέρνηση, ύστερα από πρόταση αυτής, προκειμένου να λυθεί το οικονομικό πρόβλημα της χώρας, χωρίς όμως τελικά να γίνει δεκτή.
Μετά την υποβολή της Έκθεσης, που, αν και δεν είχε την τύχη που έπρεπε, αποτελεί έργο αναφοράς για τους μελετητές της ελληνικής οικονομίας μέχρι σήμερα, επέστρεψε το 1952-1953στη Διεθνή Τράπεζα στην Ουάσιγκτον, όπου και παρέμεινε μέχρι το θάνατο του. Απεβίωσε στην Ουάσιγκτον τον Φεβρουάριο 1957 και κηδεύθηκε από τον Ελληνορθόδοξο Καθεδρικό Ναό της του Θεού Σοφίας της Ουάσιγκτον. Άφησε εν ζωή την σύζυγό του και την ύπανδρο θυγατέρα του.
Μετά τον θάνατο του συζύγου της η Ματθίλδη Βαρβαρέσου, έζησε στο Marylandτων Η.Π.Α., όπου και πέθανε την 1η Νοεμβρίου 1970.
Το παραπάνω κτήριο ανήκει σήμερα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από "Δωρεά εν ζωή" προς αυτό εκ μέρους της Ματθίλδης (Mathilda) χήρας Κυριάκου Βαρβαρέσου, της οποίας το οικογενειακό όνομα ήταν Rakowitz.
Γεννημένη στις 18 Μαρτίου 1892 στη μικρή πόλη , Πολωνίας Swiecie, "κάποια στιγμή" και "κάπου" συναντήθηκαν με τον Κυριάκο Βαρβαρέσο και παντρεύτηκαν το 1923 στο Ναό της Αγίας Αικατερίνης στην Πλάκα.
Η Mathilda Rakowitz, φεύγοντας από την Πολωνία, μετανάστευσε αρχικά στη Γερμανία, κατόπιν στην Γαλλία και κατέληξε στη συνέχεια στην Ελλάδα.Ήταν αυτοδημιούργητη επιχειρηματίας και στην Αθήνα διατηρούσε κομμωτήριο πολυτελείας, στην οδό Καραγεώργη της Σερβίας.
Το έτος 1931 η Ματθίλδη σύζυγος Κυριάκου Βαρβαρέσου, αγόρασε αντί του ποσού των 463.385 δραχμών με το με αριθμό 137.629/ 23-7-1931 συμβόλαιο του συμβολαιογράφου Αθηνών Ιωάννου Γ. Οικονομοπούλου, μια «διώροφο οικία» κείμενη στη θέση «Πέτρα» του Παλαιού Φαλήρου, επί της οδού Ποσειδώνος ( έναντι «Μπαρ»), μετά του οικοπέδου της εκτάσεως 455 τετραγωνικών μέτρων.
Στο σπίτι αυτό κατοίκησε η οικογένεια Βαρβαρέσου όταν βρισκόταν στην Ελλάδα, σε έναν δε τηλεφωνικό κατάλογο των συνδρομητών τηλεφώνου Αθηνών-Πειραιώς και Περιχώρων του1937, αναφέρεται ο Κυριάκος Βαρβαρέσος με κατοικία του στην οδό Ποσειδώνος 30 στο Παλαιό Φάληρο και αριθμό τηλεφώνου 99-257.
Από το γάμο τη με τον Κυριάκο Βαρβαρέσο γεννήθηκε μια κόρη, η Υβόννη Βαρβαρέσου-Stone. που σπούδασε Ιατρική στο Λονδίνο και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Αμερική, όπου και παντρεύτηκε και έζησε μέχρι το τέλος της ζωής της.
Όταν ο Βαρβαρέσος έγινε μόνιμος οικονομικός σύμβουλος στη Διεθνή Τράπεζα του Ο.Η.Ε., η οικογένειά του τον ακολούθησε στην Ουάσιγκτον.
Η Ματθίλδη χήρα Κυριάκου Βαρβαρέσου, σε εκπλήρωση της επιθυμίας του συζύγου της, όσο και της ίδιας, δώρισε "εν ζωή" υπό τρόπον, το παραπάνω κτήριο, με το υπ' αριθμόν 12.374/ 25-6- 1960 συμβόλαιο του συμβολαιογράφου Αθηνών Κωνσταντίνου Παπαρρίζου, προς το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, υπό τους εξής όρους:
1) Το Πανεπιστήμιο Αθηνών θα υποχρεούται εσαεί, από τα καθαρά εισοδήματα του δωρουμένου ακινήτου, να χορηγεί υποτροφίες, υπό τον τίτλο "Βαρβαρέσειοι Υποτροφίαι", χάριν ευρυτέρων εν τη αλλοδαπή οικονομικών σπουδών, εις διδάκτορας ή πτυχιούχους του τμήματοςπολιτικών και οικονομικών επιστημών, της Νομικής Σχολής.
2) Οι "Βαρβαρέσειοι Υποτροφίαι", θα απονέμονται από πενταμελή επιτροπή αποτελουμένη από τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών ως Προέδρου και τεσσάρων καθηγητών της Νομικής Σχολής.
3) Απαγορεύεται η εκποίηση του δωρουμένου ακινήτου.
4) Σε περίπτωση μη εκπλήρωσης υπό του δωρεοδόχου Πανεπιστημίου Αθηνών των ανωτέρω όρων υπάρχει δικαίωμα ανάκλησης της γενόμενης δωρεάς.
Περαιτέρω η Ματθίλδη Βαρβαρέσου και η κόρη του Υβόννη, δώρισαν στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όλα τα νομικά και οικονομολογικά βιβλία του αείμνηστου καθηγητού. Επίσης η Ματθίλδη Βαρβαρέσου δώρισε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μια προσωπογραφία του συζύγου της.
Ένα μέρος του αρχείου του Βαρβαρέσου βρισκόταν στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ. Μετά το θάνατό του, η βοηθός του, Ρένα Ζαφειρίου, πρόσθεσε υλικό από τη συνεργασία τους στην Παγκόσμια Τράπεζα και με τη βοήθεια του Κωνσταντίνου Παπαχρυσάνθου, το αρχείο στάλθηκε στην Ελλάδα. Αφού διοργανώθηκε και εμπλουτίστηκε από τον Παπαχρυσάνθου, δωρίστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος το 1989.
Με απόφασή της στις 27/2.1968, η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών , καθιέρωσε το "Κληροδότημα Βαρβαρέσου", ο οποίος στην απόφαση αυτή αναφερόταν ως "Ευεργέτης του Πανεπιστημίου".
Σε συνέχεια της άνω δωρεάς, το Πανεπιστήμιο Αθηνών προέβη σε διάφορες ενέργειες για την οικονομική εκμετάλλευση του δωρηθέντος κτηρίου, για να εξασφαλισθούν τα χρήματα για τις «Βαρβαρέσειες Υποτροφίες».
Έτσι το Πανεπιστήμιο Αθηνών αποφάσισε τη εκμίσθωση της επί της οδού Ποσειδώνος 30 οικίας του αείμνηστου Καθηγητού Βαρβαρέσου Σύλλογο ΕΝΩΣΙΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΠΑΛΑΙΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ «ΛΕΣΧΗ ΠΑΛΑΙΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ» μετά από αίτημα του και υπεγράφη το σχετικό μισθωτήριο που ίσχυε μέχρι και την 31-5-1965.
Σύμφωνα με το αρχικό μισθωτήριο αναφέρεται ότι: « Το μίσθιο θα χρησιμοποιείται παρά του μισθωτού, ως Εντευκτήριο των μελών του σωματείου, αίθουσα βιβλιοθηκών, διαλέξεων, συναυλιών, εκθέσεων, χορών και ψυχαγωγικών παιγνιδιών επιτρεπόμενων υπό του νόμου».
Μετά τη λήξη της αρχικής μίσθωσης, ακολούθησε δημόσιος πλειοδοτικός διαγωνισμός εκμίσθωσής του κτηρίου, με συμμετέχοντες την ΕΝΩΣΗ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΠΑΛΑΙΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ «ΛΕΣΧΗ ΠΑΛΑΙΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ» και το «Μορφωτικό Σύλλογο Νέων Παλαιού Φαλήρου» με πλειοδότρια την ΕΝΩΣΗ ΚΑΤΟΙΚΩΝ, όπου υπεγράφη νέο μισθωτήριο για χρονική διάρκεια από 1-6-1965 έως και 31-5 1967, το οποίο ανανεώθηκε αρκετές φορές μέχρι και την 15-7-1979.
Η ΕΝΩΣΙΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΠΑΛΑΙΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ «ΛΕΣΧΗ ΠΑΛΑΙΟΥ ΦΑΛΗΡΟΥ» αποχώρησε από το κτήριο 15-7-1979 και από την επομένη εκμισθώθηκε στον Δήμο Π. Φαλήρου και υπεγράφη σχετικό μισθωτήριο. Σύμφωνα με το μισθωτήριο συμβόλαιο:
«Το μίσθιο θα χρησιμοποιείται παρά του μισθωτού ως αίθουσα διαλέξεων και πολιτιστικών πνευματικών και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων ήτοι εκθέσεις, διαλέξεις, συναυλίας κλπ ».
Ο Χώρος έλαμψε σαν Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Παλαιού Φαλήρου επί δημαρχίας Δημήτρη Καψάνη.
Έγιναν σημαντικές εκθέσεις και εκδηλώσεις μεταξύ των οποίων η Έκθεση Ζωγραφικής του ζωγράφου της διασποράς και μέλους της ισπανικής καλλιτεχνικής πρωτοπορίας Δημήτρη Περδικίδη (1922-1989), καθώς και η Έκθεση Ζωγραφικής του ζωγράφου και χαράκτη Παναγιώτη Τέτση (1925-2016).
Καθοριστική ήταν επίσης και η εκδήλωση για τον ποιητή της «Ρωμιοσύνης» Γιάννη Ρίτσο.
Στη συνέχεια, εκτός από τις παραπάνω χρήσεις εγκαταστάθηκε στο κτήριο και η Βιβλιοθήκη του Δήμου Παλαιού Φαλήρου.
Ο Δήμος Παλιού Φαλήρου συμμετέχοντας σε όλους τους πλειοδοτικούς διαγωνισμούς εκμίσθωσής του υπέγραψε και άλλα μισθωτήρια συμβόλαια με το Πανεπιστήμιο και αποχώρησε όταν το κτίριο κρίθηκε ακατάλληλο προς χρήση σύμφωνα με έκθεση αυτοψίας του ΥΠΕΧΩΔΕ λόγω του σεισμού της 7ης Σεπτεμβρίου 1999.
Εν τω μεταξύ από το 1975, το 2ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Παλαιού Φαλήρου, είχε εγκατασταθεί στο οίκημα και στην αίθουσα του ισογείου (πρώην γκαράζ) μέχρι και το 1999, που το κτήριο κρίθηκε ακατάλληλο λόγω του άνω σεισμού.
Από την 7η Σεπτεμβρίου 1999 και μετά το κτήριο φυσικά δεν χρησιμοποιείται και δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία εργασία συντήρησης εκ μέρους του Πανεπιστημίου και η κατάσταση του κτηρίου έχει αρχίσει να χειροτερεύει.
Πρέπει να ληφθούν από το Πανεπιστήμιο άμεσα μέτρα αποκατάστασης του κτηρίου, πριν να είναι πολύ αργά.
Συνακόλουθα το Πανεπιστήμιο στερείται των πόρων που θα του απέδιδε η εκμετάλλευση του κτηρίου και οι "Βαρβαρέσειοι Υποτροφίες" δεν χορηγούνται πλέον για πάνω από 22 χρόνια.
Το έτος 2018 η Τράπεζα της Ελλάδας εξέδωσε μια σειρά 6 ασημένιων νομισμάτων επιμελημένης κοπής διαμέτρου 30 χιλιοστών, ονομαστικής αξίας 6 ευρώ και σε 1500 τεμάχια το καθένα, με θέμα «Διαπρεπείς Έλληνες Οικονομολόγοι».
Μεταξύ αυτών και ένα αναμνηστικό νόμισμα για τον Κυριάκο Βαρβαρέσο.
Πηγές:
1) Διαδίκτυο
2) Αρχείο Πανεπιστημίου Αθηνών
3) Αρχείο Τράπεζας της Ελλάδας
4) Μουσείο ΟΤΕ
5) Wiki Tree
Διαβάστε επίσης :
"εγκαινιάστηκε στη Νεάπολη η «Πινακοθήκη-Βιβλιοθήκη»Αχιλλέας Βαρβαρέσος ."(video-φωτογραφίες)
Δεν υπάρχουν σχόλια