ΕΛΕΝΗ ΧΑΡΟΥ:Η εξέγερση των χωρικών στα Κύθηρα τον Ιούλιο του 1800

Το Διοικητήριο στο Κάστρο.

Πριν από 2 αιώνες, τον Ιούλιο μήνα επικρατεί στα Κύθηρα μεγάλη κοινωνική αναταραχή, η οποία οδήγησε στο ξέσπασμα βίαιων επαναστατικών πράξεων. Ήταν η εποχή της Ιονίου Πολιτείας με το νέο σύνταγμα, το λεγόμενο Βυζαντινό. Το νέο καθεστώς των ημιαυτόνομων Επτανήσων, που πλήρωναν φόρο στο Σουλτάνο και αναγνώριζαν εγγυήτρια δύναμη τη Ρωσία, είχε στείλει στα Κύθηρα ένα Ρώσο διοικητή (κομαντάντε) το Διαμάντε Παρούτσικο, με μια μικρή Ρωσική και Τουρκική φρουρά. Οι Κυθήριοι ήταν πολύ δυσαρεστημένοι με το Ρώσο κομαντάντε και έστειλαν αντιπροσώπους στην Κων/πολη να παραπονεθούν. Έτσι στις 15 Ιουλίου του 1800 πέρασε από τα Κύθηρα η Ρώσικη αρμάδα και παρέλαβε τον κομαντάντε και όλη τη φρουρά.

Στις 17 Ιουλίου οι Προεστοί πήγαν στο Κάστρο και προσκάλεσαν τους ευγενείς να συζητήσουν στις 22 Ιουλίου και να τους διατυπώσουν τα παράπονα των χωρικών, να υποβάλουν προτάσεις και να επέλθει συμφιλίωση και συνεννόηση ανάμεσα στους ευγενείς και στο πόπολο, οι σχέσεις των οποίων ήταν πολύ τεταμένες.

Στις 22 Ιουλίου, στα ακυβέρνητα Κύθηρα, που έμειναν χωρίς διοικητή και χωρίς φρουρά, ξεκίνησε το πόπολο από τα χωριά και κατέλαβαν το φρούριο. Ο λαός ζήτησε από τους ευγενείς να πληρώσουν τα έξοδα διατροφής των ξένων στρατευμάτων στο νησί, να τους επιστραφούν φόροι και έκτακτες εισφορές καθώς και οι δαπάνες αποστολής των αντιπροσώπων στην Κων/πολη. Κατά τη συζήτηση άρχοντες και λαός δεν συμφωνήσανε και οι εξαγριωμένοι χωρικοί επιτέθηκαν και σκότωσαν μέσα στο «αυθεντικό παλάτι» (διοικητήριο) από τους άρχοντες το ντετορή Εμμανουήλ Στάη και το Τζώρτζη Δουρέντε. Ο Παύλος Δαντώνης και ο Ιωάννης Μαχαιριώτης πρόλαβαν να κρυφτούν, αλλά τους ανακάλυψαν και τους σκότωσαν κι αυτούς. Εις το σφαγιασμό των αρχόντων ήταν παρών ο Επίσκοπος Κυθήρων Άνθιμος Λεβούνης, ο οποίος περιδεής προσπάθησε να αποτρέψει το κακό, αλλά δεν εισακούστηκε.

Εις το λίμπρο του ναού του Παντοκράτορα του Κάστρου, όπου σημειώνει ο εφημέριος τις ληξιαρχικές πράξεις, υπάρχει η εξής σημείωση: 1800, 22 Ιουλίου ‘Εσκότοσαν τούς ἄρχοντας μέσα εἰς το αὐθεντικό ἀπαλάτι, τον μακαρίτι δοτόρ Ἰωάννη Μαχεριότι καί τον μακαρίτι δοτόρ Ἐμανουήλ Στάυ, ὀ κύριος να τός το ἀνταποδόσι ἐκίνον, ὀπού ἔβαλαν χέρι εἰς αὐτούς και να νεύση εἰς την καρδίαν τῆς κρίσεος, ὄπου μέλι να μάς προστατεύσι, να τός το ἀνταποδόσι, καθός τουσε μαριτάρι, αὐτούς δε να τούς ἀναπαύσι εἰς τάς ἐονίους μονάς. Ἐκήδευσα αὐτούς εἰς τον ναόν τοῦ Παντοκράτορος.