Simone Perotti:Καθώς στο νησί των Κυθήρων κάποιοι (λίγοι…) φωνάζουν δυνατά για ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, τουρισμό, αύξηση κατοικιών και ξενοδοχείων, δείτε τι συμβαίνει στη γειτονική Σίφνο

Σίφνος – Το νησί που αποξηράθηκε (από την ιταλική εφημερίδα «Il Manifesto» της χθεσινής ημέρας)

Καθώς στο νησί των Κυθήρων κάποιοι (λίγοι…) φωνάζουν δυνατά για ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, τουρισμό, αύξηση κατοικιών και ξενοδοχείων, δείτε τι συμβαίνει στη γειτονική Σίφνο, η οποία ήδη αντιμετωπίζει αυτό που θα βιώσουμε κι εμείς σε λίγα χρόνια, εάν ο πληθυσμός του νησιού δεν καταλάβει ότι η ανάπτυξη θα έρθει έτσι κι αλλιώς — και ότι εμείς έχουμε το καθήκον να προστατευθούμε, να περιορίσουμε, να ρυθμίσουμε. Και απευθύνομαι κυρίως σε όσους έχουν παιδιά, δηλαδή σε εκείνους που θα πληρώσουν για τα λάθη των σημερινών γονιών.

«Να το τοπικό μας προϊόν! Πισίνες και γκαζόν!» φωνάζει αγανακτισμένος ο Δημήτρης Μπέλιος, παλιός κάτοικος του ελληνικού αρχιπελάγους των Κυκλάδων, στο κεντρικό Αιγαίο. Οχήματα άντλησης μπετόν και μπετονιέρες πηγαινοέρχονται ασταμάτητα, μεταφέροντας υλικά για μία από τις πολλές βίλες που χτίζονται στη Σίφνο. «Κανείς δεν μιλάει γιατί όλοι εξαρτώνται από τον τουρισμό. Ο κόσμος δουλεύει είτε στις κατασκευές, είτε νοικιάζει σπίτια — και πολύ συχνά κάνει και τα δύο. Αν σταματήσουν να έρχονται τουρίστες, θα πεθάνουμε από την πείνα. Αλλά δεν έχουμε αρκετό νερό, ούτε επαρκές αποχετευτικό δίκτυο, ούτε σωστή διαχείριση απορριμμάτων, ενώ χτίζονται τερατουργήματα», συνεχίζει ο Μπέλιος.

ΤΟ ΝΗΣΙ, ΜΕ ΠΕΡΙΠΟΥ 2.500 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ, φιλοξενεί, σύμφωνα με τις λιμενικές αρχές της Σίφνου, έως και 39.000 τουρίστες κατά την υψηλή περίοδο. Ο αντίκτυπος είναι τεράστιος για την τοπική κοινωνία, αλλά ο τουρισμός φέρνει εισόδημα και κρατάει «τα παιδιά μας στο νησί».

Μετά τον Covid-19, η Σίφνος γνώρισε μεγάλη άνθηση: οι περισσότεροι κάτοικοι άρχισαν να πουλούν γη ή να μετατρέπουν τις παλιές στέρνες σε καταλύματα τύπου Airbnb, μετατρέποντας ακόμα και παλιά καταφύγια ζώων σε δωμάτια. Πλούσιοι επενδυτές, Έλληνες και Γάλλοι, αγόρασαν γη και έχτισαν πολυτελείς βίλες, φέρνοντας στο νησί ανθρώπους, χρήματα αλλά και προβλήματα.

«ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΟΥΛΕΥΩ νοικιαζόταν για 5.500 ευρώ την εβδομάδα πριν αποκτήσει πισίνα. Μετά την κατασκευή της, κοστίζει 15.000 ευρώ — και η ζήτηση είναι τεράστια», λέει η Γεωργία Ατσωνίου, που από καθαρίστρια έγινε οικονόμος. Όμως η πολυτέλεια εξαντλεί τους φυσικούς πόρους του νησιού. Οι βίλες έφεραν πισίνες και καταπράσινους κήπους στο άνυδρο τοπίο των Κυκλάδων, επιδεινώνοντας την κρίση νερού. «Κάποιοι επισκέπτες κάνουν ντους 6-7 φορές την ημέρα και ζητούν καινούριες πετσέτες κάθε φορά», λέει η Γεωργία.

ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 2024, ΣΤΗ ΣΙΦΝΟ ΚΗΡΥΧΘΗΚΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ λόγω λειψυδρίας. Εκτός από δύο πηγές και είκοσι γεωτρήσεις, το νησί βασίζεται σε τέσσερις μονάδες αφαλάτωσης, που αντλούν θαλασσινό νερό και το επεξεργάζονται χημικά για κατανάλωση. Τον Ιούνιο του 2024, μια βλάβη σε μία από τις μονάδες άφησε δύο χωριά χωρίς νερό. Στο Εξάμπελα, ένα από τα πληγέντα χωριά, ο ιδιοκτήτης Airbnb Ανδρέας Γαϊτανός αρχικά υποβάθμισε το πρόβλημα, αλλά αργότερα παραδέχτηκε ότι είχε εγκαταστήσει δεξαμενή — μια συνήθης πρακτική στις τουριστικές επιχειρήσεις που δεν αποκαλύπτουν τα προβλήματα ύδρευσης για να προστατεύσουν την εικόνα του νησιού. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης προκάλεσε αγανάκτηση στους επαγγελματίες του τουρισμού και των κατασκευών, που κατηγόρησαν τις τοπικές αρχές ότι πλήττουν την οικονομία του νησιού.

«ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΝΗΣ ΣΕΖΟΝ, στον Πλατύ Γιαλό, η ημερήσια κατανάλωση νερού έφτασε τα 28 κυβικά μέτρα — πάνω από το διπλάσιο σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά», αναφέρει ο Νίκος Συνοδινός, ηλεκτρολόγος υπεύθυνος για τις μονάδες αφαλάτωσης του νησιού, αποδίδοντας την αύξηση στην ενίσχυση των εγκαταστάσεων και στους τεράστιους κήπους των νέων βιλών. «Δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι η κατάσταση είχε ξεφύγει», παραδέχεται ο Μανώλης Φουτουλάκης, αντιδήμαρχος υπεύθυνος για την ύδρευση και τα λύματα. «Ακόμα και με τις μονάδες να λειτουργούν στο φουλ, δεν παράγουμε αρκετό νερό. Έπρεπε να ειδοποιήσουμε την κυβέρνηση: χρειαζόμαστε βοήθεια».

«ΠΟΤΙΖΑΝ ΤΟΥΣ ΚΗΠΟΥΣ ΤΟΥΣ ενώ οι γείτονές τους δεν είχαν νερό ούτε για μαγείρεμα», προσθέτει ο Φουτουλάκης. «Όταν επισημάναμε το πρόβλημα, η απάντηση ήταν: “Αφού πληρώνω, θα καταναλώνω”. Αλλά δεν είναι θέμα χρημάτων: είναι θέμα επάρκειας για όλους». Η αφαλάτωση είναι πλέον απαραίτητη, ακόμα και το χειμώνα, αφού οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί δραματικά στις Κυκλάδες. Αν και το θαλασσινό νερό είναι δωρεάν και δημιουργεί την ψευδαίσθηση αφθονίας, η αφαλάτωση δεν είναι πανάκεια. Η Σίφνος παράγει το 80% του ηλεκτρικού της από πετρέλαιο, καταναλώνοντας πάνω από 4 εκατομμύρια λίτρα ντίζελ τον χρόνο: το 40% για αφαλάτωση και το 22% για άντληση νερού σε ψηλότερες περιοχές, σύμφωνα με τον Σωκράτη Καράβο, δημοτικό υπάλληλο για την ύδρευση. Οι ανανεώσιμες πηγές καλύπτουν μόλις το 19,2% των ενεργειακών αναγκών.

Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ από την καύση ορυκτών καυσίμων για την αφαλάτωση ανησυχεί τις αρχές, αλλά υπάρχουν ενστάσεις και για τις ανεμογεννήτριες. Επιπλέον, το νερό της αφαλάτωσης είναι ιδιαίτερα διαβρωτικό και, σύμφωνα με πρόσφατες αναλύσεις, ξεπερνά τα όρια ασφαλείας. Αυτό οδηγεί στη φθορά των παλιών μεταλλικών σωλήνων και σε διαρροές και μόλυνση από σκουριά. Οι γυναίκες παραπονιούνται για ξηροδερμία και οι κάτοικοι αποφεύγουν να το πίνουν — ακόμα και φιλτραρισμένο. Επίσης, η αφαλάτωση παράγει αλμόλοιπο που απορρίπτεται στη θάλασσα. Αν δεν διαχειριστεί σωστά, είναι επιβλαβής για τη θαλάσσια ζωή. Στη Σίφνο δεν υπάρχουν μελέτες ή δεδομένα για το θέμα. Αυτό που είναι σαφές είναι η ψευδαίσθηση αφθονίας που ενθαρρύνει τη σπατάλη. Τα στοιχεία δείχνουν αύξηση κατά 25% στην παραγωγή και κατανάλωση νερού μεταξύ 2023 και 2024. Η αύξηση αυτή συνεπάγεται και περισσότερη κατανάλωση ρεύματος. Το υψηλό κόστος του νερού επιδοτείται από τον Δήμο ώστε να μην επιβαρύνονται οι κάτοικοι, αλλά έτσι μειώνεται ο προϋπολογισμός για συντήρηση του παλιού δικτύου.

Η ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΜΑΡΙΑ ΝΑΔΑΛΗ πιστεύει ότι ο Δήμος πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες θέτοντας ταυτόχρονα όρια στην οικοδομή και στη χρήση νερού. Εξετάζεται και η αύξηση των τιμολογίων για περιορισμό της κατανάλωσης. Κάποτε, οι στέρνες ήταν βασικές. Κάθε σπίτι είχε μία, που καθαριζόταν το φθινόπωρο και γέμιζε με βρόχινο νερό. Σήμερα, αν και εξακολουθούν να περιλαμβάνονται στα σχέδια, πολλές έχουν μετατραπεί σε δωμάτια προς ενοικίαση.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΕΡΤΟΥΡΙΣΜΟ ΥΠΟΦΕΡΟΥΝ και οι παραδοσιακοί βοσκοί, που χάνουν πρόσβαση στα βοσκοτόπια. «Βρωμάνε! Πάρτε τους από δω!» φωνάζουν οι ξενοδόχοι, λέει ο Γιάννης Μαστροκάλος, από τους λίγους κατοίκους που δεν εξαρτώνται από τον τουρισμό ή την οικοδομή. Από 500 ζώα, του έχουν μείνει 300. «Δεν έχουμε μέλλον εδώ». Τον Ιανουάριο του 2025, ο Δήμος Σίφνου εξέδωσε μέτρα για περιορισμό των οικοδομών και προστασία του τοπίου, αλλά η εφαρμογή εξαρτάται από την κυβέρνηση.

«ΥΠΑΡΧΕΙ ΒΑΘΕΙΑ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ», λέει ο κοινωνιολόγος Μιχάλης Νικολακάκης, «ότι κατευθυνόμαστε προς την καταστροφή, αλλά και μεγάλη απροθυμία να αλλάξει η πορεία — γιατί ο τουρισμός δεν αφορά μόνο τα μεγάλα κεφάλαια, αλλά στηρίζει και τους μικρούς ιδιοκτήτες σε όλη την Ελλάδα. Ο περιορισμός του θα σήμαινε πλήγμα και για τα μέσα διαβίωσης πολλών ανθρώπων. Ωστόσο, υπάρχει αναγνώριση του προβλήματος και ανάγκη να τεθούν όρια — σε αντίθεση με τη θέση της κεντρικής εξουσίας».

ΣΤΙΣ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ, ισχυρές καταιγίδες προκάλεσαν καταστροφικές πλημμύρες στις Κυκλάδες, με Paros και Mykonos να πλήττονται περισσότερο. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό δείχνει τη σύνδεση λειψυδρίας και πλημμυρών: η παρατεταμένη ξηρασία ξεραίνει το έδαφος και μειώνει την ικανότητά του να απορροφά το νερό, αυξάνοντας τον κίνδυνο πλημμυρών. Παραδοσιακά, τα νησιά χρησιμοποιούσαν πετρόχτιστα φράγματα για να επιβραδύνουν τη ροή, να αποτρέψουν τη διάβρωση και να ενισχύσουν τον υδροφόρο ορίζοντα. Η τουριστική υπερανάπτυξη όμως αγνοεί αυτές τις βιώσιμες πρακτικές.