ΚΟΣΜΑΣ ΜΕΓΑΛΟΚΟΝΟΜΟΣ:ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΟΥ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ, Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΟΥ.

ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΟΥ (Από το βιβλίο: "Ποταμός - Ιστορία και εικόνες" με πλούσιο φωτογραφικό αρχείο) 100 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ, Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΟΥ.

Δυστυχώς και τότε υπήρξε τοξικό κλήμα. Ο καθένας μπορεί να διακρίνει ότι η οξύτητα δεν οφειλόταν στον ήπιο και φιλοπρόοδο χαρακτήρα των Κυθηρίων.

"Την 10ετία του 1920 οι συζητήσεις για ανέγερση Παρθεναγωγείου πύκνωσαν στον Ποταμό. Οικόπεδο προσφέρθηκε, τα χρήματα, όμως, αναζητήθηκαν εκτός Κυθήρων. Το 1924 συστήθηκε επιτροπή που με επικεφαλής τον Σπύρο Πανάρετο επισκέφτηκε στον Πειραιά τον Κυθήριο βιομήχανο και ήδη μεγάλο ευεργέτη Ευστάθιο Δηλαβέρη. Ο Δηλαβέρης, με εργοστάσιο κεραμοποιίας και πρώτος κατασκευαστής μωσαϊκών πλακών δαπέδου στην Ελλάδα, δέχτηκε αμέσως να χρηματοδοτήσει εξ ολοκλήρου το έργο. Έτσι τον Μάρτη του επόμενου έτους έγινε «επεισοδιακά» η θεμελίωση του Δηλαβέρειου Παρθεναγωγείου. Ο Δεσπότης, Δωρόθεος Κοταράς, Αρχιεπίσκοπος μετέπειτα, προκειμένου να χειραγωγήσει τους ιερείς του νησιού που είχαν «αδελφούς» (ιδιόκτητους) Ναούς, όρισε να του ζητείται άδεια πριν τελέσουν οποιαδήποτε ιεροτελεστία. Τότε ήλθε διαταγή να αναπεμφθεί μνημόσυνο, σε όλες τις Εκκλησίες, υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των ηρωικώς πεσόντων. Οι παπάδες έκαναν τα μνημόσυνα θεωρώντας περιττή την Δεσποτική άδεια. Βρήκε αφορμή ο Δεσπότης και με πρόσχημα «ανυπακοή», έθεσε σε αργία όλους τους ιερείς της νήσου. Φέρεται μάλιστα να είπε «Εγώ είμαι Αρβανίτης και δεν ξέρουν οι Τσιριγώτες με τι κακό διάβολο μπλέξανε». Έτσι ενώ κλήθηκε ο ιερέας της Λαριώτισσας Παπα - Κυριάκος Χλαμπέας να ευλογήσει την θεμελίωση, ο Δεσπότης το απαγόρευσε. Ο Θεός, όμως, ήταν παρών και το σχολείο έγινε όμορφο και πεντάγερο. Σε αυτό έμαθαν γράμματα οι σημερινοί παππούδες, τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους και ακολουθούν τα δισέγγονα.

Το κτίριο, με τρεις μεγάλες αίθουσες που μπορούσαν να ενοποιηθούν σε μία για την διεξαγωγή των τελετών και με μεγάλο προαύλιο, ήταν έτοιμο το 1925 και είχε στοιχίσει 250.000 δραχ. Λόγω, όμως, της επικείμενης συγχώνευσης των Δημοτικών σχολείων αρρένων και θηλέων, δεν λειτούργησε ως παρθεναγωγείο, αλλά εκεί μεταφέρθηκαν αρχικά τ’ αγόρια με δασκάλους τον Δημ. Στάθη και την Γρηγορία Δηλαβέρη. Το 1929, με την μεταρρύθμιση του Γεωργίου Παπανδρέου το σχολείο έγινε μεικτό και εξατάξιο και προστέθηκαν οι δασκάλες, Κατίνα Κατσούλη και Μαρία Πρωτοψάλτη του Παρθεναγωγείου. Επειδή, λοιπόν, οι δάσκαλοι ήταν τέσσερις και οι αίθουσες τρεις, οι δύο μικρές τάξεις στεγάζονταν στο παλιό (Αγγλικό) διδακτήριο. Αυτό μέχρι το 1931 που το Δηλαβέρειο σχολείο μετατράπηκε σε τριθέσιο, οπότε τα παιδιά τακτοποιήθηκαν ανά δύο τάξεις σε μια από τις τρεις ευρύχωρες αίθουσές του, με δασκάλους τον Δημ Στάθη, την Μαρ. Πρωτοψάλτη και τον νέο, τότε, δάσκαλο Ιωάννη Μελιτά".