Ο ΚΥΘΗΡΙΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΡΙΘΑΡΗΣ Ο ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΑΙΔΙ ΕΝΟΣ ΑΓΙΟΥ

Ο ΚΥΘΗΡΙΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΡΙΘΑΡΗΣ

Ο ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΑΙΔΙ ΕΝΟΣ ΑΓΙΟΥ

(Γράφει ο Βασίλης Σ. Χάρος)

Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, συνταξιούχος πια, αποφάσισα να ασχοληθώ με τα κοινά, έβαλα υποψηφιότητα για το Συμβούλιο του Κυθηραϊκού Συνδέσμου Αθηνών. Εκλέχτηκα και για 25 χρόνια ήμουν Γενικός Γραμματέας του. Δεν ξέρω τι κέρδισε από μένα ο Κ.Σ.Α., εγώ πάντως κέρδισα κάτι πολύ σημαντικό. Γνώρισα από κοντά κάποιους αξιόλογους Κυθηρίους, αλλά και κάποιους μη Κυθηρίους.

Ένας διαπρεπής Κυθήριος, με τον οποίο γίναμε πραγματικά φίλοι παρά τη διαφορά της ηλικίας μας, ήταν ο γιατρός Χαράλαμπος Κρίθαρης από τον Καραβά. Του έκανα συχνά επισκέψεις για να του πω όλα τα νέα, ό,τι γινόταν στην οδό Θεμιστοκλέους, ή ό,τι αποφασιζόταν από τα Κυθηραϊκά σωματεία. Εκείνος μεγάλος πια, είχε περάσει τα 85, δεν κατέβαινε πια στις εκδηλώσεις, αλλά ενδιαφερόταν για όλα, όσα συνέβαιναν εκεί. Για μένα πάλι ήταν πολύ εύκολο, διότι το σπίτι του ήταν στο Μαρούσι πολύ κοντά στο σταθμό του Ηλεκτρικού, από όπου έπαιρνα το τραίνο και κατέβαινα στην Ομόνοια. Ό, τι είχαν να του στείλουν από τη Θεμιστοκλέους, το πήγαινα εγώ και αντιστρόφως. Του αγίου Χαραλάμπους πάντα του πήγαινα γλυκά και λουλούδια από τα Κυθηραϊκά Σωματεία, τα οποία ποτέ δεν ξεχνούσαν την προσφορά του. Έτσι δεθήκαμε με φιλία και πάντα με δεχόταν με πολλή χαρά και εγώ απολάμβανα την παρέα του. Είχαμε και κάποια κοινά, είμαστε και οι δυό παπαδοπαίδια και είχαμε πολλά να πούμε από τα παιδικά μας χρόνια που έμοιαζαν πολύ, παρόλο που υπήρχε μια διαφορά τριάντα και πλέον χρόνων. Επίσης τα γυμνασιακά του χρόνια έμενε αναγκαστικά στη Χώρα και έτσι γνώριζε αρκετά τους Χωραϊτες και μου έλεγε εκείνος τις παλιές ιστορίες τους κι εγώ του έλεγα τις νεότερες.

Κάποτε του έκανα ένα δώρο και συγκινήθηκε πολύ. Είχα πάει στο Τσιρίγο, προς το τέλος της δεκαετίας του 90 θα ήταν, και με μια βιντεοκάμερα της εποχής εκείνης πήγαμε με την αδελφή μου στον Καραβά και τραβήξαμε διάφορα πλάνα από τον άγιο Χαράλαμπο, από το Αμήρ Αλή, από την Πορτοκαλιά, από το πατρικό του σπίτι, τον τάφο των γονέων του, το αθλητικό κέντρο του Καραβά, το Κριθάρειον, που έγινε με δωρεά του κ.α. Όταν επέστρεψα στην Αθήνα, τον επισκέφθηκα και την ταινία την έκανα προβολή στην τηλεόρασή του. Συγκινήθηκε αφάνταστα! Δυστυχώς ήταν η τελευταία φορά που είδε τα αγαπημένα του μέρη. Εκείνος μου δώρισε το βιβλίο του «Αναμνήσεις ενός γιατρού» που είχε εκδώσει η Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών το 1996.

Πριν λίγους μήνες παρακολούθησα μια ομιλία του Μητροπολίτη Αργολίδος κ. Νεκταρίου, που οργάνωσε η ενορία μου στη Ν. Πεντέλη. Το θέμα ήταν σχετικό με το βίο ενός ιερομονάχου, του π. Αθανάσιου Χαμακιώτη, που δραστηριοποιήθηκε για πολλά χρόνια στο Μαρούσι, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Μητροπολίτης Αργολίδος. Μάλιστα έχει εκδώσει και σχετικό βιβλίο με τίτλο « Ιερομόναχος Αθανάσιος Χαμακιώτης –Στα βήματα της αγιότητος» που έχει εκδοθεί στο Ναύπλιο από τις εκδόσεις «Επιστροφή» και η 8η έκδοσή του έγινε το 2022. Τα όσα άκουσα από το Μητροπολίτη Αργολίδος, αλλά και τα όσα διάβασα στο βιβλίο του, με εντυπωσίασαν. Στο Μαρούσι πήγε ο ιερομόναχος Αθανάσιος το 1936 και έμεινε εκεί ως εφημέριος για 27 χρόνια. Τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής ήταν εκεί και ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα για να γλυτώσει όσους περισσότερους μπορούσε από την πείνα και τη φυματίωση.

Με πολύ συντομία ο βίος του έχει ως εξής: Γεννήθηκε το 1891 σε ένα χωριό των Καλαβρύτων. Δέκα πέντε ετών το 1906 ζητά από τους γονείς του να αφιερωθεί στο Θεό. Εκείνοι τον παίρνουν και τον πηγαίνουν στην Αγία Λαύρα, έξι ώρες πορεία. Εκεί τον παραλαμβάνει ένας ιερομόναχος, αδελφός της μητέρας του και με τη σύμφωνη γνώμη του γέροντά του, π. Αθανασίου, κατατάσσουν το νεαρό Γεώργιο, όπως ήταν τότε το όνομά του, στους δόκιμους μοναχούς της μονής. Βλέποντας οι πατέρες τη φιλομάθειά του και την πρόοδό του, τον στέλνουν να φοιτήσει στο Γυμνάσιο Καλαβρύτων. Το 1911 παίρνει μεταγραφή και φοιτά στην Ιερατική Σχολή Άρτας, από όπου τελειώνει το 1913. Επιστρέφει στο μοναστήρι, όπου αμέσως από δόκιμος μοναχός γίνεται πια κανονικός και ονομάζεται Αθανάσιος. Το 1916 σε ηλικία 25 ετών χειροτονήθηκε διάκονος και το 1921 σε ηλικία 30 ετών χειροτονήθηκε ιερέας. Υπηρέτησε ως ιερομόναχος 10 χρόνια εκεί, αλλά αρρώστησε από πλευρίτιδα καιν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη μονή, διότι το υγρό κλίμα των Καλαβρύτων δεν βοηθούσε καθόλου. Το 1931 έρχεται στην Αθήνα, υπηρετεί σε διάφορες ενορίες για 5 χρόνια και το 1936 έρχεται στο Μαρούσι, όπου διορίζεται εφημέριος στη Νεραντζιώτισσα και εγκαταβιώνει εκεί σε ένα κελί που υπήρχε δίπλα σ’ αυτό τον ιστορικό ναό. Υπηρετεί στο Μαρούσι 27 ολόκληρα χρόνια και το 1964 αποσύρεται και εγκαταβιώνει στο γυναικείο ησυχαστήριο που ο ίδιος είχε ιδρύσει λίγο έξω από το Μαρούσι, στη Ροδόπολη. Ο π. Αθανάσιος έφυγε από τον παρόντα κόσμο στις 17 Αυγούστου 1967 στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός σε ηλικία 76 ετών και ενταφιάστηκε στο ησυχαστήριο που ίδρυσε.

Αξίζει τον κόπο να διαβάσει κανείς το βιβλίο του Μητροπολίτη Αργολίδος, όπου περιγράφει τη μεγάλη προσφορά του και το αξιόλογο κοινωνικό και πνευματικό έργο του π. Αθανασίου αυτά τα 27 χρόνια και ιδιαίτερα τα χρόνια της Κατοχής στο Μαρούσι και της ευρύτερης περιοχής, όπου τότε είχαν εγκατασταθεί εκεί πολλοί φυματικοί, επειδή βοηθούσε το κλίμα. Ο Μητροπολίτης Αργολίδος βρήκε ανθρώπους στο Μαρούσι που γνώριζαν τον π. Αθανάσιο, βρήκε ανθρώπους που ευεργετήθηκαν απ’ αυτόν, ανθρώπους που συνεργάστηκαν με αυτόν, συγγενείς του που τον γνώριζαν πολύ καλά, πνευματικά του παιδιά, αρρώστους που έγιναν καλά με τη συμπαράστασή του τα δύσκολα εκείνα χρόνια από γιατρούς που εκείνος φρόντιζε να στέλνει και να παρέχουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν. Ο Μητροπολίτης Αργολίδος αναλυτικά περιγράφει τις μαρτυρίες όλων αυτών και δεν τα γράφει αόριστα.

Γράφει του καθενός το πρώτο γράμμα του ονόματός του και το πρώτο του επιθέτου του καθώς και την ιδιότητά του. Λέει π.χ. «ο κ. Κ.Β. περιγράφει» ή «η κ. Β.Λ. διηγήθηκε» ή «ο γιατρός Χ. Κ. αναφέρει» ή «ο γιατρός Χ.Κ. περιγράφει» ή «ας αφήσομε και πάλι το γιατρό Χ.Κ. να μας διηγηθεί κάποια ακόμη περιστατικά» Η επανάληψη του γιατρού Χ.Κ. με έβαλε σε σκέψεις. Λες;;; είπα με το νου μου. Γνώριζα ότι ο γιατρός Χαράλαμπος Κρίθαρης έμενε στο Μαρούσι από παλιά. Γνώριζα ότι το σπίτι του δεν είναι μακριά από τη Νεραντζιώτισσα.

Τα χρόνια της διαμονής του π. Αθανάσιου στο Μαρούσι ταιριάζουν με τα χρόνια που ο γιατρός ήταν νέος και μάχιμος. Γνώριζα ακόμη πολλά χρόνια πριν ότι ήταν άνθρωπος της προσφοράς και αγωνιζόταν αφιλοκερδώς τα δύσκολα μετακατοχικά χρόνια να γλυτώσει άτομο από το ευρύτερο οικογενειακό μου περιβάλλον. Επίσης στο βιβλίο του «Αναμνήσεις ενός γιατρού» πάρα πολλές φορές αναφέρει τον παπα Θανάση, που τον επισκεπτόταν στο κελί του, που συνεργάζονταν τα χρόνια της Κατοχής, που πήγαιναν μαζί στις πλαγιές της Πεντέλης σ’ ένα μοναστηράκι και έκαναν λειτουργίες, που τον φιλοξενούσε όταν πέρασαν τα δύσκολα χρόνια στο εξοχικό του στο Ζούμπερι και στο τέλος ο παπα Θανάσης ήταν αυτός που του έψαλε το «Ησαϊα χόρευε» σ’ ένα εξωκκλήσι στο Μαραθώνα. Απ’ την αμφιβολία μ’ έβγαλε αυτό που γράφει ο Μητροπολίτης Αργολίδος στο βιβλίο του στη σελ. 180. «Από τη δική του σκοπιά περιγράφει τα γεγονότα ο γιατρός Χ.Κ. πνευματικό παιδί του γέροντα» «Είμαι γενικός εφημερεύων ιατρός στο Κρατικό Νοσοκομείο νοσημάτων θώρακος την ημέρα που οι σιδερόφρακτες φάλαγγες των Γερμανο-Ιταλών μπαίνανε στην Αθήνα. Απερίγραπτος ο πανικός, ο κόσμος τα ‘χει χαμένα. Λίγοι διατηρούσαν μια σχετική ψυχραιμία. Η φυγή, που είναι η πρώτη και χειρότερη εκδήλωση του πανικού αρχίζει να με κυριεύει. Δύο φορές πέταξα τη μπλούζα μου και δύο φορές την ξαναφόρεσα. Θα μείνω πιστός στο χρέος μου. Έτσι μου λέει η συνείδησή μου……..» όλα αυτά και όσα ακολουθούν παρακάτω, είναι γραμμένα στη σελ. 39 στο βιβλίο του γιατρού Χ. Κρίθαρη. Τώρα πια δεν έχω καμία αμφιβολία ότι ο γιατρός Χ.Κ. του Μητροπολίτη Αργολίδος είναι ο Κυθήριος Χαράλαμπος Κρίθαρης και ο παπα Θανάσης του Χ. Κρίθαρη είναι ο ιερομόναχος Αθανάσιος Χαμακιώτης, εφημέριος στη Νεραντζιώτισσα στο Μαρούσι.

Ας δούμε κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο του Μητροπολίτη Αργολίδος.

Διαβάζομε στη σελ. 187. «Ας αφήσομε και πάλι το γιατρό Χ.Κ. να μας διηγηθεί κάποια ακόμη περιστατικά» «Οι μέρες της Κατοχής ήταν φρικτές. Η πείνα αποδεκάτιζε τον πληθυσμό. Οπ. Αθανάσιος έτρεχε παντού και έκανε τα πάντα. Τον επισκεπτόμουν συχνά. Θυμάμαι που μια οικογένεια του έστελνε μικρά ψωμάκια. Όταν πήγαινα, έκοβε το μισό και μου το έδινε. Το άλλο μισό «για τους φτωχούς» μου έλεγε. Υπήρχε κοντά και ένα ζευγάρι πολύ φτωχό. Έζησαν και αυτοί τη δική τους τραγωδία. Οι Γερμανοί έσφαξαν το παιδί τους μπροστά στα μάτια τους.

Ο π. Αθανάσιος τους έστελνε το άλλο μισό ψωμάκι. Ο φτωχός έδινε στους φτωχούς αυτό το λίγο που είχε. Πολλές φορές δεν προλάβαινε. Έρχονταν κι άλλοι και έκοβε το ψωμάκι σε μικρότερα κομμάτια, ώσπου το ψωμί γινόταν αντίδωρο. Προσπαθούσα κι εγώ από το δικό μου πόστο να τον μιμηθώ. Ήμουν τότε Δ/ντής του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών. Θυμάμαι μια πρωτότυπη συνταγογραφία μου. Ερχόταν πολύς κόσμος στο Υπουργείο και είχα οργανώσει επιτροπές και βοηθητικές υπηρεσίες από κυρίες και δεσποινίδες που εργάζονταν ακατάπαυστα. Είχα χωρίσει σε τομείς την περιοχή. Με ειδοποιούσαν για τα βαριά περιστατικά και τους επισκεπτόμουν σπίτι τους. Μια μέρα σ’ ένα σπίτι βρήκα τον πατέρα ετοιμοθάνατο.

Δίπλα του είχε πεθάνει ένα του παιδί, η μάνα σ’ ένα χαμηλό ντιβάνι σε κώμα και 4 μικρότερα παιδιά ντυμένα στα κουρέλια, άπλυτα, πεινασμένα. Γύρισα στην πλατεία όπου με περίμεναν, που προ ολίγου είχαν επισκεφθεί την οικογένεια. «Τι θα γίνει γιατρέ;» με ρωτούν «Τώρα θα σας πω αμέσως» Βγάζω το συνταγολόγιο και γράφω: Συνταγή πρώτη: Στην κ. Α: 5 οκάδες πατάτες. Στη Β: μισή οκά λάδι. Στη Γ: μισή οκά ρύζι. Μοίρασα τις συνταγές ιδιόχειρα στην κάθε μια τους. «Εντός της ημέρας θα εκτελεστούν οι συνταγές» Τους περιέγραψα το δράμα που αντίκρισα. «Επιστρατευόμαστε όλοι για να σώσουμε τη μάνα που έπεσε σε διαβητικό κώμα και τα 4 παιδιά» Οι τρείς κυρίες στην αρχή αντέδρασαν λίγο. Όμως πήραν τη συνταγή τους και πήγαιναν κάθε μέρα στην οικογένεια. Το σύστημα της συνταγογραφίας πέτυχε, αν και μερικές αποχώρησαν. Όμως από τις άλλες που έμειναν ξεκίνησε μια καινούρια προσπάθεια με σχετικώς καλά αποτελέσματα, που αυθόρμητα την ενίσχυσαν και πολλοί φιλάνθρωποι. Ο π. Αθανάσιος ενθουσιάστηκε με τη συνταγογραφία μου και βοήθησε πολύ την όλη προσπάθεια. Δίδασκε στην εκκλησία πως η ευχαρίστηση του προσφέρειν είναι πολύ πιο μεγάλη από την ευχαρίστηση του λαμβάνειν, αφού και ο αρχηγός της θρησκείας μας, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός πρόσφερε και τον ίδιο τον Εαυτό του για τη σωτηρία του ανθρώπου. «Ο ελεών πτωχόν δανείζει Θεώ και ο Θεός πλείονα ανταποδίδει» Τα ίδια περιγράφονται και στη σελ. 121 του βιβλίου του γιατρού Χ. Κρίθαρη στο κεφάλαιο «Η πρωτότυπη συνταγογραφία μου»

Ας δούμε ένα τελευταίο απόσπασμα από το βιβλίο του Μητροπολίτη Αργολίδος. Γράφει στη σελ. 196. «Ο γιατρός Χ.Κ. αναφέρει» «Με τον π. Αθανάσιο είχαμε πολύ σύνδεσμο και επικοινωνία. Συνεργαστήκαμε στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής. Αργότερα τον φιλοξενούσα στο σπίτι μου στο Ζούμπερι και τον μετέφερα με το αυτοκίνητό μου. Θυμάμαι μια δύσκολη περίπτωση. Είχε εξοργίσει ο π. Αθανάσιος κάποια οικογένεια μ’ ένα «κανόνα» που είχε επιβάλει.

Ο άνδρας ήταν δύσκολος άνθρωπος και άξεστος. Ήθελε να τον σκοτώσει. Το έμαθα και έτρεξα να τον βρώ. «Καλώς όρισες, γιατρέ μου» είπε. «Καλώς σε βρήκα π. Αθανάσιε. Και χαίρομαι που σε βρήκα ζωντανό» Παραξενεύτηκε. Του είπα για το περιστατικό. «Έτσι πρέπει να γίνει κατά τα θεία κελεύσματα» απάντησε. «Υπάρχουν όμως και τα κελεύσματα της επιστήμης» Του εξήγησα τι εννοούσα. Μου έκανε εντύπωση πως ο γέροντας όχι μόνο το κατάλαβε, αλλά δέχτηκε ταπεινά την άποψή μου. «Γιατρέ μου, πρώτη φορά ήρθα σε τόσο στενάχωρη θέση.

Έχω εμπιστοσύνη στην κρίση σου. Δεν γνώριζα αυτή την πλευρά. Σ΄ευχαριστώ που με κατατόπισες. Τώρα συμφωνώ μαζί σου» Φεύγοντας του είπα «Πάτερ Αθανάσιε σήμερα η θρησκεία και η επιστήμη συμπορεύονται» Το ίδιο περιστατικό το γράφει ο γιατρός ο Κρίθαρης στο βιβλίο του αναλυτικά στη σελ. 148 στο κεφάλαιο «Θρησκεία και επιστήμη»

Υπήρξε λοιπόν πνευματικό παιδί και συνεργάτης ο γιατρός Χ. Κρίθαρης με τον π. Αθανάσιο Χαμακιώτη και μαζί πρόσφεραν σπουδαίο κοινωνικό έργο τα δύσκολα εκείνα χρόνια, που δεν ξεχάστηκε στο Μαρούσι.

Και τώρα ο επίλογος. Δεν θα τον γράψω εγώ. Θα τον αντιγράψω. Τις μέρες που έγραφα τα παραπάνω, αρχές Νοεμβρίου 2024, μου έφερε ο ταχυδρόμος το περιοδικό « Η Δράσις μας» τεύχος Νοεμβρίου 2024, του οποίου είμαι συνδρομητής. Το περιοδικό αυτό το εκδίδει ο Σύλλογος Ορθοδόξου Ιεραποστολικής Δράσης «Ο Μέγας Βασίλειος» Στη σελ. 5 γράφει άρθρο «Άγιος Αθανάσιος Χαμακιώτης (1891-1967) ο κυνηγός ψυχών» Δεν το θεώρησα τυχαίο. Εκεί λοιπόν μεταξύ άλλων γράφονται και τα εξής: « Ο πατήρ Αθανάσιος παραδομένος σε ιερή οπτασία και προσευχή, έφυγε από τον παρόντα κόσμο το ξημέρωμα της 17ης Αυγούστου 1967 μετά από πνευμονικό οίδημα σε ηλικία 76 ετών. Ο θάλαμος γέμισε από ευωδία και μια νοσηλεύτρια που είχε παρεξηγήσει τον ταπεινό λευίτη, ομολόγησε ότι πράγματι ο γέροντας αυτός ήταν άγιος. Και σήμερα λεπτή ευωδία απλώνεται συχνά πάνω από τον τάφο του Αγίου στον περίβολο του ιερού ησυχαστηρίου, αλλά και στο κελί του και στον ιερό ναό του αγίου Γεωργίου που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο κελί…………. Στις 16 Νοεμβρίου 2023 το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον κατέταξε στο αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας και όρισε η ιερή μνήμη του να εορτάζεται στις 17 Αυγούστου και η ανακομιδή του λειψάνου του στις 23 Οκτωβρίου.

Ο Άγιος Αθανάσιος αναδείχθηκε δοχείο της χάριτος που διαχέει την ευωδία της αγιότητος σε όσους αληθινά ποθούν να βαδίσουν το δρόμο προς την αιώνια πατρίδα»