Ο Ιντιάνα στο… μουσείο

 

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελεί ένα από τα εκθέματα με μεγάλη επισκεψιμότητα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. 

Μήπως έτυχε να παρακολουθήσετε την ταινία «Ο Ιντιάνα Τζόουνς και ο δίσκος του πεπρωμένου»; Κυκλοφόρησε την Πέμπτη και αν δεν σας ενοχλούν τα «σπόιλερ» ιδού μερικές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες: ο ξακουστός αρχαιολόγος αναζητά τα μυστικά του μηχανισμού των Αντικυθήρων, ο οποίος είναι τελικά μια αρχαία μηχανή του χρόνου. Ο Ιντιάνα Τζόουνς τη θέτει σε λειτουργία και ταξιδεύει στο παρελθόν, όπου συναντά τον Αρχιμήδη, εμπνευστή του μηχανισμού. Μέσα σε όλα, ο Τζόουνς μιλάει και ολίγα «αρχαία ελληνικά». Και βέβαια, κατατροπώνει τους ναζί, που διεκδικούν τον μηχανισμό για τους ανίερους σκοπούς τους.

Ακούγοντας λέξεις όπως «μηχανή του χρόνου» και «Αρχιμήδης», η δρ Αννα-Βασιλική Καραπαναγιώτου ξεφυσάει με ένα μείγμα απογοήτευσης και κατανόησης. Η γενική διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου εκτίθεται ο πραγματικός μηχανισμός των Αντικυθήρων, αντιλαμβάνεται την ελευθερία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, όμως την ίδια στιγμή την απασχολεί και η ιστορική πραγματικότητα. Ο μηχανισμός, υπενθυμίζει, ανακαλύφθηκε το 1901 σε ένα αρχαίο ναυάγιο, με τη βοήθεια σφουγγαράδων, και παρόλο που θεωρήθηκε επινόηση του Αρχιμήδη, τα δεδομένα αμφισβητούν αυτή την υπόθεση. Πρόκειται επίσης για όργανο αστρονομικής παρατήρησης, που μπορεί κανείς να θαυμάσει από κοντά, στην Αθήνα. «Αυτή η αλήθεια λοιπόν», λέει, «πρέπει με πρωτοβουλία του ίδιου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και σε συνάρτηση με την ταινία, να προβληθεί ακόμα περισσότερο».

Οι σκέψεις της διευθύντριας περιλαμβάνουν την επικοινωνία του ιδρύματος με την εταιρεία παραγωγής της ταινίας, προκειμένου να αναλάβουν κάποιες κοινές πρωτοβουλίες. Ο μηχανισμός εξάλλου αποτελεί εδώ και χρόνια ένα από τα highlights του μουσείου. «Δεν υπάρχει περίπτωση να έρθει επισκέπτης και να μη ζητήσει να τον δει», λέει η κ. Καραπαναγιώτου, προσθέτοντας ότι το ΕΑΜ ολοκλήρωσε πρόσφατα κι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το ναυάγιο των Αντικυθήρων και τον μηχανισμό, το οποίο απευθύνεται σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου. «Δεν μπορώ όμως να σας πω ότι η επισκεψιμότητα του μηχανισμού εκτοξεύθηκε τις λίγες αυτές ημέρες που προβάλλεται η ταινία. Αυτό θα φανεί συν τω χρόνω».

Η βαφτιστήρα του Ιντιάνα Τζόουνς, Ελενα Σο (την υποδύεται η Φίμπι Γουόλερ-Μπριτζ), με τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, ο οποίος σύμφωνα με το σενάριο της ταινίας είναι λειτουργικός και «ταξιδεύει» τους πρωταγωνιστές στον χρόνο.

Για τον ομότιμο καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας και Ακαδημαϊκό Μιχάλη Τιβέριο, οι μυθοπλαστικές ελευθερίες του Ιντιάνα Τζόουνς δεν θα προκαλέσουν αποκλειστικά τη σύγχυση ή το ενδιαφέρον του κοινού. «Νομίζω ότι θα συμβεί και το ένα και το άλλο», λέει ο καθηγητής, συμπληρώνοντας ότι κάποιοι θα μάθουν για πρώτη φορά την ύπαρξη του Μηχανισμού. Αλλοι ίσως σχηματίσουν μια λανθασμένη εικόνα για τη λειτουργία του, μπορεί όμως να διαπιστώσουν ότι πρόκειται για τον αρχαιότερο αναλογικό υπολογιστή, που βρέθηκε μάλιστα στην Ελλάδα. «Στον χώρο που εκτίθεται, συνοδεύεται από μερικά θαυμάσια επεξηγηματικά κείμενα», συνεχίζει ο κ. Τιβέριος. «Οποιος λοιπόν έχει την περιέργεια να πλησιάσει, θα βρει ένα μέρος της αλήθειας».

«Το κοινό διασκεδάζει, χαμογελάει, καταλαβαίνει τι βλέπει. Και εγώ αν έγραφα ένα τέτοιο σενάριο, το ίδιο θα έκανα», λέει ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης.

Ο Πέτρος Θέμελης, ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας και διευθυντής προγράμματος της Αρχαίας Μεσσήνης, δεν διαφωνεί. «Ολα τα φιλμ του Ιντιάνα Τζόουνς, που έθρεψαν τη νιότη μας, ήταν φανταστικά, εξωφρενικά –νεκροί ανασταίνονταν, φαραώ σηκώνονταν όρθιοι κ.λπ.– και δεν προκαλούν αρνητικά συναισθήματα», λέει ο καθηγητής και συνεχίζει: «Η χρήση του μηχανισμού των Αντικυθήρων δεν νομίζω ότι θα προκαλέσει σύγχυση. Ισα ίσα, που το κοινό διασκεδάζει, χαμογελάει, καταλαβαίνει τι βλέπει. Και εγώ αν έγραφα ένα τέτοιο σενάριο, το ίδιο θα έκανα».

Από το Νιου Τζέρσεϊ

Τι πιστεύουν όμως οι ίδιοι οι επισκέπτες του μουσείου; Αρκεί να τους ρωτήσει κανείς όσο περιμένουν υπομονετικά στην ουρά, για να διαπιστώσει ότι, ενώ αρκετοί γνωρίζουν τον μηχανισμό και την ιστορία του, την ίδια στιγμή αγνοούν τη σεναριακή αξιοποίησή του από τον τελευταίο Ιντιάνα Τζόουνς. Η οποία δεν τους ανησυχεί. Το λέει ο 48χρονος Σον, από το Νιου Τζέρσεϊ, που γνωρίζει ήδη ότι μιλάμε για τον «παλιότερο αναλογικό υπολογιστή» και θεωρεί ότι κάποιοι θεατές της ταινίας ίσως έρθουν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για να μάθουν περισσότερα. Ή ο 31χρονος Ιγκνάσε από τη Βαρκελώνη, που γνωρίζει ακόμα και ότι ο μηχανισμός βρέθηκε από ψαράδες και πιστεύει ότι η ταινία «θα έχει θετικό αντίκτυπο στον τουρισμό της χώρας». Ο 72χρονος Ρομπ πάλι έχει ακούσει ότι ο μηχανισμός δημιουργήθηκε από εξωγήινους («είναι επιστημονική φαντασία, αλλά το μυαλό πάει εύκολα σε τέτοιες σκέψεις») και πιστεύει ότι όποιος δει την ταινία πρέπει κατόπιν να χρησιμοποιήσει την κριτική του ικανότητα.

«Τον περιμέναμε βέβαια λίγο μεγαλύτερο», λέει ο 70χρονος Ρούντολφ από την Ελβετία, ενώ περιεργάζεται με ενδιαφέρον τον μηχανισμό στην προθήκη του. Ενώ λίγο πιο δίπλα, ο 30χρονος Φιλίπ και η 28χρονη Σοφία, από τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, εκτιμούν ότι η ταινία μάλλον ενδιαφέρον για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό θα προκαλέσει, παρά θα πυροδοτήσει θεωρίες συνωμοσίας. «Η μόνη ειρωνεία», καταλήγει ο Φιλίπ, «είναι ότι η ταινία προσθέτει στον μηχανισμό των Αντικυθήρων ένα μαγικό στοιχείο, τη στιγμή που είναι συναρπαστικός από μόνος του».

Πηγή: Ν. Ζώης, Καθημερινή