Άγιος Νικόλαος: Ο γνήσιος εκφραστής του ελληνορθοδόξου ιδεώδους
Η αγία μας Ορθόδοξη Εκκλησία έχει να επιδείξει ατέλειωτους καταλόγους επισκόπων Της οι οποίοι τίμησαν την υψηλή αποστολή τους και έγιναν ζωντανά πρότυπα για μίμηση. Μια από τις αντιπροσωπευτικότερες μορφές ιδανικών επισκόπων Της είναι και ο λαοφιλής άγιος Νικόλαος, επίσκοπος Μύρων της Λυκίας (Μ. Ασίας), του οποίου την ιερή μνήμη τιμά εξόχως η Εκκλησία μας στις 6 Δεκεμβρίου.
Το ιερό του συναξάρι είναι στ' αλήθεια μια λεπτομερής θεώρηση του γνησίου τύπου του ορθοδόξου επισκόπου, ο άγιος Νικόλαος υπήρξε πράγματι αντιπροσωπευτικός τύπος γνησίου επισκόπου της Εκκλησίας του Χριστού. Η ζωή του ολόκληρη υπήρξε προσαρμοσμένη στη ζωή του Χριστού που τόσο αγάπησε με όλη τη δύναμη της ψυχής του και τάχθηκε να τον υπηρετήσει πιστά. Σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας μας τη μεγάλη απόφαση να υπηρετήσει το Χριστό και το λαό του Θεού την πήρε ενώ ήταν ακόμα παιδί!
Γεννήθηκε στην πόλη Πάταρα της Λυκίας γύρω στα 265 μ.Χ. σε μια εποχή κρίσιμη, κατά την οποία η ειδωλολατρία έδινε τις τελευταίες και σκληρότερες μάχες της κατά του Χριστιανισμού. Είναι γνωστοί οι σκληροί διωγμοί των τελευταίων ειδωλολατρών αυτοκρατόρων. Τα σκοταδιστικά ειδωλολατρικά «ιερά», με προεξάρχοντα στην Ασία τα διαβόητα μαντεία του Κλαρίου και Διδυμαίου Απόλλωνα, είχαν αναγάγει ως κύρια αποστολή τους να συκοφαντούν τους Χριστιανούς στους τοπικούς άρχοντες ως ασεβείς και ως εκ τούτου να τους καταδεικνύουν υπεύθυνους για τις δυστυχίες που έστελναν (υποτίθεται) οι «θεοί» στους ανθρώπους. Τρανταχτή περίπτωση ο φοβερότερος όλων των διωγμών που κίνησε ο Διοκλητιανός καθ’ υπόδειξη και υποκίνηση των ως άνω μαντείων! Ο άγιος Νικόλαος είδε το φως της ζωής διωκόμενος για την πίστη του. Οι ευσεβείς γονείς του τον ανάθρεψαν με παιδεία και νουθεσία Κυρίου. Φρόντισαν επίσης να του δώσουν και την κατά κόσμον μόρφωση ώστε ο νεαρός Νικόλαος να καταστεί μια υπέροχη πνευματική προσωπικότητα, του οποίου η φήμη απλώθηκε νωρίς στη γύρω περιοχή. Οι αρετές και τα προσόντα του εκτιμήθηκαν από την τοπική εκκλησία των Πατάρων, η οποία τον κάλεσε να την υπηρετήσει, τον χειροτόνησε πρεσβύτερο και αργότερα όταν χήρεψε η επισκοπή της πόλεως των Μύρων χειροτονήθηκε αυτός επίσκοπός της. Κλήρος και λαός δέχτηκαν με ενθουσιασμό την εκλογή του Νικολάου, προαισθανόμενοι την υποδειγματική για όλη την Εκκλησία ποιμαντική δράση του.
Αφότου εισήλθε στις τάξεις του ιερού κλήρου έπαψε πλέον να ζει για τον εαυτό του, αλλά ζούσε μόνο για να υπηρετεί την Εκκλησία του Χριστού και όλους τους ανθρώπους χωρίς καμιά διάκριση. Μετά το θάνατο των γονέων του μοίρασε ολόκληρη την περιουσία του στους φτωχούς της επισκοπής του, ώστε πλέον ανεπηρέαστος από προσωπικές βιοτικές μέριμνες να αφοσιωθεί στο πολυποίκιλο ποιμαντικό του έργο.
Η επισκοπή των Μύρων έγινε το κέντρο της πνευματικής και φιλανθρωπικής διακονίας των κατοίκων όλης της ευρύτερης περιοχής της Λυκίας. Ο επίσκοπος Νικόλαος έγινε ο πατέρας, ο φροντιστής, ο παρήγορος και το καταφύγιο κάθε φτωχού, κατατρεγμένου και πονεμένου ανθρώπου. Αυτός με την απέραντη αγάπη και ανεκτικότητα που έτρεφε στα στήθη του δεν άφηνε κανέναν χωρίς να τον ευεργετήσει και να μην τον στηρίξει πνευματικά και ηθικά και υλικά. Κανένας δε μπόρεσε να εξηγήσει που έβρισκε τους υλικούς πόρους με τους οποίου κάλυπτε τις ανάγκες πλήθους ενδεών ανθρώπων. Παράλληλα έγινε ο διαπρύσιος στηλιτευτής των
εκμεταλλευτών κατά των αδυνάτων και των φτωχών. Με τη σπάνια παρρησία και το θάρρος που διέθετε ασκούσε έλεγχο σε όλους όσοι ευθύνονταν για την κακοδαιμονία του λαού, όσο ψηλά και αν βρίσκονταν. Το συναξάρι αναφέρει πως κάποτε στις μέρες του ο λαός της ευρύτερης περιοχής της επισκοπής του λιμοκτονούσε. Γεμάτος αγωνία ο Νικόλαος κατέβηκε σε κάποιο λιμάνι όπου συνάντησε πλοίο γεμάτο σιτάρι που ήταν έτοιμο να αποπλεύσει για τη Γαλλία έπεισε τον πλοιοκτήτη να μείνει το φορτίο στη Λυκία, πλήρωσε, άγνωστο πως, το σιτάρι και το μοίρασε στους λιμοκτονούντες κατοίκους τους οποίους έσωσε από βέβαιο θάνατο.
Ο κάθε αδύναμος άνθρωπος είχε τον προστάτη του. Ο άγιος βρισκόταν κοντά σε κάθε έναν και σε κάθε δύσκολη περίσταση ευεργετούσε ακόμα και θαυματουργικά. Ο βιογράφος του αναφέρει πλήθος τέτοιων περιστατικών. Ο απόλυτα φτωχός άγιος προικοδοτούσε τα φτωχά κορίτσια, προστάτευε τη σοδιά των φτωχών γεωργών, γινόταν ο αρωγός των ναυτικών. Μέχρι σήμερα παραμένει ο προστάτης των ναυτιλλομένων χάρη στις πάμπολλες θαυματουργικές επεμβάσεις του προς αυτούς.
Η πολιτική εξουσία κατά τον άγιο Νικόλαο υπάρχει από το Θεό να υπηρετεί το λαό. Όταν αυτή αντιστρατεύεται το πραγματικό συμφέρον και το θέλημα του λαού πρέπει να ελέγχεται. Έτσι ο άγιος δεν άργησε να γίνει ο ελεγκτής των διωκτών αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού, οι οποίοι έστειλαν στο θάνατο χιλιάδες χριστιανούς μάρτυρες. Με αφόρητες προσωπικές απαγορεύσεις, διώξεις και βασανιστήρια, υπερασπίζονταν όσους διώκονταν για την πίστη τους. Τους στήριζε, τους ενθάρρυνε να μη δειλιάσουν και γίνουν αρνητές του Χριστού. Παράλληλα είχε γίνει ο παρηγορητής των συγγενών των μαρτύρων, πείθοντάς τους ότι το μαρτύριο για το Χριστό είναι ύψιστη τιμή!
Ο άγιος επίσκοπος υπήρξε επίσης εκφραστής και της γνήσιας και ανόθευτης πίστης της Εκκλησίας. Η αίρεση ήταν γι' αυτόν ύβρις κατά του Θεού και της αλήθειας. Ως μέλος της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου (325) έδωσε σκληρή μάχη για να απομονωθεί ο αιρετικός και βλάσφημος του Χριστού Άρειος. Για την παρρησία του αυτή κλείστηκε στη φυλακή, διότι οι περιστάσεις τον ανάγκασαν να φερθεί σκληρά στο φοβερό αιρεσιάρχη.
Τα πράγματα του κόσμου τα θεωρούσε όπως και ο απόστολος Παύλος φτηνά, εφήμερα, ανούσια, πραγματικά «σκύβαλα» (Φιλιπ.3,8). Τη δόξα, το χρήμα, τη δύναμη, την κοινωνική καταξίωση τα θεωρούσε υποδεέστερα από τη διακονία του Χριστού. Γι' αυτό, τα παραμέρισε όλα, και με θέρμη τάχθηκε στην υπηρεσία της Εκκλησίας του Θεού. Ολόκληρη η ζωή του υπήρξε υπόδειγμα πραγματικού χριστιανού ηγέτη ταγμένου στη διακονία του λαού του Θεού. Ο άγιος Νικόλαος αποτελεί πράγματι πρότυπο για όλους τους κατοπινούς κληρικούς, γιατί υπήρξε ο ίδιος πιστός μιμητής του Χριστού, πραγματικός «Κανόνας πίστεως, εικόνα πραότητος, (και) εγκρατείας διδάσκαλος» σύμφωνα με το απολυτίκιο της εορτής του!
Το 330 μ.Χ. κοιμήθηκε ειρηνικά, γέρος και κατάκοπος, από τον αγώνα και τη συνεχή διακονία ολόκληρης της ζωής του. Το σεπτό αποστεωμένο σκήνωμά του έγινε αντικείμενο τιμής όχι μόνο από τους πιστούς της επισκοπής του, αλλά και από αλλόθρησκους και ειδωλολάτρες οι οποίοι είχαν ευεργετηθεί ποικιλότροπα από αυτόν. Ο τάφος του μέχρι σήμερα στα Μύρα είναι τόπος προσκύνησης των απανταχού της γης χριστιανών, αλλά και πολλών αλλοθρήσκων, οι οποίοι συρρέουν για να τιμήσουν αυτή τη μεγάλη προσωπικότητα.
Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστούμε ότι ο άγιος Νικόλαος υπήρξε γνήσιος εκφραστής του χριστιανικού και του ελληνικού ιδεώδους. Ως επίσκοπος υπήρξε ο αντιπροσωπευτικός τύπος του χριστιανού επισκόπου, «εις τύπον και τόπον Χριστού», σύμφωνα με τη θεολογία του Ιγνατίου του θεοφόρου. Φύλακας της ορθής πίστεως και πνευματικός αρωγός των πιστών. Επί πλέον υπήρξε αντιπροσωπευτικός ενσαρκωτής
της ελληνικής παράδοσης. Το ανθρωπιστικό ιδεώδες του ελληνισμού σε συνδυασμό με τον υπέροχο χριστιανικό ανθρωπισμό συναντήθηκαν στο ιερό πρόσωπο του Νικολάου, εφαρμόσθηκαν και έγιναν πράξη. Η δημοκρατική του τακτική και η συλλογικότητα στις ενέργειές του είναι η βίωση της μακραίωνης ελληνικής παράδοσης, η οποία διασώθηκε και βελτιώθηκε από τη χριστιανική διδασκαλία και πράξη. Γι' αυτό ο μεγάλος αυτός εκκλησιαστικός άνδρας έγινε τόσο διάσημος, τόσο λαοφιλής, ώστε να τιμάται ιδιαζόντως σε όλο τον χριστιανικό κόσμο. Γι' αυτό τιμάται ιδιαίτερα από όλους τους ορθοδόξους και περισσότερο από τους Έλληνες, γι' αυτό υπάρχουν τόσοι πολλοί ναοί προς τιμήν του, γι' αυτό πλήθος ανθρώπων φέρουν με καμάρι το σεπτό του όνομα.
Εμείς οι ορθόδοξοι νεοέλληνες έχουμε χρέος να τιμάμε και να μιμούμαστε υπέροχες προσωπικότητες του ενδόξου παρελθόντος μας, σαν αυτή του αγίου Νικολάου. Σε εποχές ζοφερές, σαν και την εποχή μας, έχουμε ανάγκη από φωτεινά πνευματικά ορόσημα, αντάξιες του αγίου Νικολάου. Στις δύστηνες μέρες μας, όπου βιώνουμε ως Έθνος μια από τις χειρότερες περιόδους της εθνικής μας υπόστασης, όπου μας κυκλώνει το φάσμα της οικονομικής κατάρρευσης και αυτού ακόμα του αφανισμού μας, έχουμε ανάγκη από την αρωγή του αγίου Νικολάου, ο οποίος έσωσε το λαό σε παρόμοιες συνθήκες στον καιρό του, φτάνει να τον επικαλεστούμε. Άγιε του Θεού σπεύσε να μας βοηθήσεις γιατί χανόμαστε…
Δεν υπάρχουν σχόλια