100 χρόνια από την ίδρυση της ΕΣΣΔ: Θέλετε να μιλήσουμε για τον Σοσιαλισμό;

Ένας αιώνας συμπληρώνεται στις 30 Δεκέμβρη από την ίδρυση του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο, της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Η ίδρυση της ΕΣΣΔ υπήρξε το έμπρακτο αποτέλεσμα της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης του 1917, του κοσμοιστορικού αυτού γεγονότος που αποτέλεσε ιστορικά το πρώτο συνειδητό βήμα για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό και την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Στα 70 χρόνια της ύπαρξής της, παρά τα όποια υπαρκτά προβλήματα, αδυναμίες και λάθη, η Σοβιετική Ένωση απέδειξε την ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος έναντι του καπιταλισμού. Αντίθετα με το κυρίαρχο αστικό προπαγανδιστικό αφήγημα περί «αποτυχίας του σοσιαλισμού», στην ΕΣΣΔ επιτεύχθηκαν πρωτόγνωρες κατακτήσεις για την ανθρωπότητα, σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, ενώ για πρώτη φορά ήρθε στο προσκήνιο της ιστορίας μια ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας, ριζικά διαφορετική από τα προηγηθέντα συστήματα.

Όσοι, με αντεπιστημονικό και αντιιστορικό τρόπο, κάνουν λόγο για «αποτυχία του σοσιαλισμού/κομμουνισμού» συκοφαντώντας την ΕΣΣΔ και τα υπόλοιπα σοσιαλιστικά κράτη, οφείλουν να θυμούνται ότι τα κοινωνικοοικονομικά συστήματα δεν επικρατούν μια κι’ έξω. Πέρασαν αιώνες για να επικρατήσει το καπιταλιστικό σύστημα έναντι της φεουδαρχίας. Έτσι, λοιπόν, το πισωγύρισμα που συνέβη με τις αντεπαναστατικές εξελίξεις της περιόδου 1989–1991 δεν ανατρέπει τις νομοτέλειες της ταξικής πάλης, ούτε πολύ περισσότερο διαγράφει την αναγκαιότητα και επικαιρότητα του Σοσιαλισμού.

Σήμερα, 100 χρόνια από την ίδρυσή της και 31 χρόνια από την επικράτηση της αντεπανάστασης, η υπεράσπιση της προσφοράς της Σοβιετικής Ένωσης και του σοσιαλισμού του 20ου αιώνα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ενίσχυση της πάλης ενάντια στην καπιταλιστική βαρβαρότητα. Σήμερα, παραμένουν επίκαιρα τα διδάγματα της καθοριστικής συμβολής της ΕΣΣΔ στην Μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η διεθνιστική αλληλεγγύη της Σοβιετικής Ένωσης σε λαούς που αγωνίζονταν ενάντια στην ντόπια ολιγαρχία, τα αποικιοκρατικά δεσμά και τον ιμπεριαλισμό.

Σήμερα, έναν αιώνα μετά τη γέννηση του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο, μας δίνεται η ευκαιρία να θυμηθούμε τις σπουδαίες κατακτήσεις του ανθρώπου στον σοσιαλισμό – κατακτήσεις που, σε πολλές περιπτώσεις, είναι αδιανόητες στις καπιταλιστικές κοινωνίες.

Εκεί που οικοδομήθηκε ο σοσιαλισμός

Η μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση του 1917 ήταν αυτή που άνοιξε το δρόμο για την κοινωνική χειραφέτηση και απελευθέρωση των γυναικών των λαϊκών στρωμάτων. Πριν την Οχτωβριανή Επανάσταση, στην τσαρική Ρωσία, η γυναίκα αποτελούσε αντικείμενο ταξικών και φυλετικών διακρίσεων, με το 80% να είναι ανειδίκευτες εργάτριες που αμοίβονταν με το μισό μισθό σε σχέση με τους άντρες συναδέλφους τους. Στην τσαρική Ρωσία το 87% των γυναικών δεν ήξεραν γραφή και ανάγνωση. Ένα από τα πρώτα διατάγματα της Οχτωβριανής Επανάστασης ήταν η πλήρης παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες- στη Βρετανία και στη Γαλλία αυτό συνέβη το 1918, στις ΗΠΑ το 1920 και στη Γαλλία το 1944.

Από το 1917 έως το 1920 έμαθαν γραφή και ανάγνωση 4 εκατομμύρια γυναίκες, ενώ από το 1922 έως το 1928 ο αριθμός των γυναικών αντιπροσώπων στα σοβιέτ αυξήθηκε κατά 9 φορές (830.700 εργάτριες και αγρότισσες). Τη δεκαετία του 1970, όταν στις ΗΠΑ οι γυναίκες κατείχαν μόνο το 5% στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και τις πολιτειακές κυβερνήσεις, το 35,5% των μελών του Ανώτατου Σοβιέτ ήταν γυναίκες.

Στην Σοβιετική Ένωση καθιερώθηκαν ειδικοί νόμοι που προστάτευαν τις εργαζόμενες γυναίκες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους: 4 μήνες άδεια, 2 πριν και 2 μετά, με πλήρεις αποδοχές για κάθε γυναίκα. Στην ΕΣΣΔ ήταν επίσης που δημιουργήθηκαν μια σειρά από κρατικές υποδομές υπηρεσιών προσχολικής αγωγής που επέτρεπαν ακόμη και την ύπαρξη χώρων δημιουργικής απασχόλησης βρεφών και νηπίων δίπλα η εντός των χώρων εργασίας.

Από τις σπουδαιότερες κατακτήσεις του σοσιαλιστικού συστήματος ήταν στον τομέα της εργασίας: Σταθερή και μόνιμη εργασία που, σύμφωνα με τη νομοθεσία δε μπορούσε να ξεπερνά τις 41 ώρες την εβδομάδα. Καθιέρωση μειωμένης εργασιακής εβδομάδας (36 ώρες) για όσους δούλευαν σε ανθυγιεινές εργασίες, αλλά και σε συγκεκριμένες ειδικότητες όπως, παραδείγματος χάρη, γιατροί και δάσκαλοι. Η εργάσιμη εβδομάδα στην Σοβιετική Ένωση ήταν από τις μικρότερες στον κόσμο, ενώ σε όλους τους εργαζόμενους εξασφαλίζονταν μέρες ανάπαυσης κάθε εβδομάδα καθώς και ετήσιες άδειες με αποδοχές.

Η κοινωνική ασφάλιση των εργαζόμενων ήταν καθολική, δημόσια και υποχρεωτική. Οι εισφορές δεν προέρχονταν από το μισθό των εργαζόμενων, αλλά από τον κρατικό προϋπολογισμό και τα κονδύλια των επιχειρήσεων. Οι εργαζόμενοι δικαιούταν πλήρη σύνταξη με την συμπλήρωση 60 ετών για τους άντρες και 55 για τις γυναίκες, ενώ στην περίπτωση εργαζομένων σε ανθυγιεινά επαγγέλματα το όριο έπεφτε στα 50 χρόνια για τους άντρες και στα 45 για τις γυναίκες.

Η ξεκούραση από την εργασία, οι διακοπές αναψυχής, δεν ήταν προνόμιο αλλά δικαίωμα. Το άρθρο 119 του Συντάγματος της ΕΣΣΔ διασφάλιζε το δικαίωμα αυτό, ενώ υπήρχε παροχή ετησίων πληρωμένων αδειών κι συνεχής φροντίδα του σοσιαλιστικού κράτους για τη διεύρυνση του δικτύου των πολιτιστικο-μορφωτικών ιδρυμάτων, την ανάπτυξη του μαζικού αθλητισμού, της φυσικής αγωγής και του τουρισμού. Το πρώτο αναπαυτήριο για τους εργαζόμενους ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ίδιου του Β.Ι.Λένιν το 1920 στην Πετρούπολη. Στις αρχές του 1940 υπήρχαν ήδη 3.600 σανατόρια που μπορούσαν να εξυπηρετήσουν 470 χιλιάδες εργαζόμενους, ενώ τη δεκαετία του 1980 υπήρχαν περισσότερα από 14.000 κέντρα αναψυχής και διακοπών που εξυπηρετούσαν 45 εκατομμύρια αδειούχους.

Ένας κομβικής σημασίας τομέας που αποδεικνύει, πέραν πάσης αμφιβολίας, την ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος είναι αυτός του δημόσιου συστήματος υγείας που καθιερώθηκε στην ΕΣΣΔ. Πρόκειται για ένα κρατικό σύστημα προαγωγής και προστασίας της υγείας το οποίο, βασιζόμενο στον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, παρείχε σε όλο τον πληθυσμό δωρεάν πρόληψη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Οι αριθμοί μιλάνε από μόνοι τους: Στην τσαρική Ρωσία το προσδόκιμο ζωής ήταν μόλις τα 32 χρόνια. Μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση, μέσα σε ελάχιστα μόλις χρόνια, στα μέσα της δεκαετίας του 1920 το προσδόκιμο ανέβηκε στα 44 χρόνια. Το 1987, το προσδόκιμο ζωής στην ΕΣΣΔ είχε φτάσει στα 69 χρόνια (όσο, δηλαδή, και στις καπιταλιστικές χώρες).

Κατά την σοσιαλιστική οικοδόμηση αυξήθηκε κατακόρυφα ο αριθμός των γιατρών όλων των ειδικοτήτων, ενώ μειώθηκε κατά 10 φορές η παιδική θνησιμότητα που στην τσαρική Ρωσία αποτελούσε καθημερινό φαινόμενο. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 περίπου 160 εκατομμύρια άνθρωποι περνούσαν κάθε χρόνο από δωρεάν προληπτικό έλεγχο, ενώ πάνω από 35 εκατομμύρια βρίσκονταν υπό μόνιμη ιατρική παρακολούθηση. Κατά την ίδια περίοδο έφτασαν να λειτουργούν περισσότερα από 28.000 γυναικεία ιατρεία και παιδικές κλινικές, ενώ η τακτική ιατρική παρακολούθηση και εξέταση των παιδιών αποτέλεσε προτεραιότητα του σοβιετικού συστήματος υγείας.

Δίχως αμφιβολία, μοναδικό επίτευγμα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ υπήρξε η ριζική εξάλειψη του αναλφαβητισμού και η ραγδαία άνοδος του μορφωτικού επιπέδου. Πριν την Οχτωβριανή Επανάσταση μόλις το 37,9% του αρσενικού και το 12,5% του θηλυκού ρωσόφωνου πληθυσμού άνω των 7 ετών ήξεραν στοιχειώδη γραφή και ανάγνωση. Η κολοσσιαία προσπάθεια της σοβιετικής κυβέρνησης για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού τη δεκαετία του 1920 έφερε τα εξής αποτελέσματα: Περίπου 50.000.000 ενήλικες έμαθαν γραφή και ανάγνωση μεταξύ 1920–1940, ενώ το 1937 το 75% του συνολικού πληθυσμού ήξερε γραφή και ανάγνωση. Τη δεκαετία του 1960, ο αναλφαβητισμός είχε εξαλειφθεί οριστικά.

Η εξάλειψη του αναλφαβητισμού εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της εφαρμογής ενός ενιαίου εκπαιδευτικού προγράμματος της σοβιετικής κυβέρνησης που, μεταξύ άλλων, περιελάμβανε: Καθιέρωση δωρεάν παιδείας για όλους, κοινή φοίτηση αντρών και γυναικών στα σχολεία, δημιουργία συστήματος κοινωνικής προσχολικής διαπαιδαγώγησης, άνοιγμα των ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην εργατική τάξη και την αγροτιά, δημιουργία χιλιάδων δημόσιων παιδικών σταθμών και σχολείων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των ανθρώπων που απόκτησαν ανώτατη μόρφωση από 1,2 εκατομμύρια το 1939 αυξήθηκε στα 21 εκατομμύρια ανθρώπους στα τέλη της δεκαετίας του ‘80. Συνολικά, από το 1918 έως το 1990 απέκτησαν μέση και ειδική μόρφωση 135 εκατομμύρια άνθρωποι.

Στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της ΕΣΣΔ, οι φοιτητές απολάμβαναν υψηλού επιπέδου παροχές. Η φοίτηση ήταν απολύτως δωρεάν, ενώ οι φοιτητές δεν πλήρωναν απολύτως τίποτα για τα εξέταστρα, τα μαθήματα, τα εργαστήρια, τα βιβλία, τα αναλώσιμα, κλπ. Παρέχονταν δωρεάν πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες, νοσοκομειακή περίθαλψη, αθλητικές (γυμναστήρια, γήπεδα κ.ά.) αλλά και πολιτιστικές δραστηριότητες (αίθουσες, μουσικά όργανα κ.ά.).

Οι ενδογενείς δυνατότητες της σοσιαλιστικής οικονομίας και του κεντρικού σχεδιασμού ανέδειξαν την ΕΣΣΔ σε πρωτοπόρα παγκόσμια δύναμη σε μια σειρά τομείς της τεχνολογίας και της επιστήμης. Τα παράδειγμα ατελείωτα: Πυραυλική και πυρηνική τεχνική, τροχιακοί διαστημικοί σταθμοί, κατευθυνόμενη θερμοπυρηνική σύνθεση, απευθείας μετασχηματισμός της ενέργειας (μαγνητο-υδροδυναμικές γεννήτριες), κρυογενής τεχνική, καταλύτες τεχνολογικών διαδικασιών, κατασκευή υπερισχυρών γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και σωληναγωγών, κατασκευή μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών, φραγμάτων και άλλων αρδευτικών εγκαταστάσεων, τεχνολογία της συγκόλλησης όλων των ειδών, γεώτρηση σε μεγάλα βάθη κλπ. Δεν υπήρξε τομέας της επιστήμης κατά τον 20ο αιώνα στον οποίο να μη πρωταγωνίστησε η Σοβιετική Ένωση, στην οποία αναλογούσαν το 20–25% των εφευρέσεων κάθε χρόνο παγκοσμίως.

Τα παραπάνω αποτελούν μια περιληπτική παράθεση των κατακτήσεων που επιτεύχθησαν στην Σοβιετική Ένωση. Θα μπορούσαν να αναφερθούν δεκάδες άλλες κατακτήσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, από την εκτεταμένη εκβιομηχάνιση και την ραγδαία άνοδο της παραγωγής στους τομείς της βιομηχανίας και της αγροτικής οικονομίας, μέχρι τον κολοσσιαίο αντιφασιστικό αγώνα του σοβιετικού λαού και την σπουδαία προσφορά της ΕΣΣΔ στις τέχνες και τον πολιτισμό (κινηματογράφος, μουσική, ποίηση, λογοτεχνία, εικαστικές τέχνες κλπ.).

Το συμπέρασμα, ωστόσο, είναι ένα: Πως όποιον τομέα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής κι’ αν μελετήσουμε, θα αντιληφθούμε την συντριπτική υπεροχή του Σοσιαλισμού- της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας- απέναντι στην άναρχη φύση του καπιταλιστικού συστήματος. Σε μια περίοδο 69 χρόνων, από την ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης μέχρι την επικράτηση της αντεπανάστασης στις αρχές του ’90, έγινε το μεγαλύτερο άλμα στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού: Επιχειρήθηκε και ως ένα βαθμό κατακτήθηκε η κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Ανεξάρτητα από τα όποια υπαρκτά προβλήματα και αδυναμίες, η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ έβαλε την σφραγίδα της στον 20ο αιώνα. Μια σφραγίδα που, παρά το προσωρινό πισωγύρισμα της Ιστορίας, αποδεικνύει ότι ένας άλλος κόσμος, απαλλαγμένος από τα δεσμά της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, είναι εφικτός. Και πάνω απ’ όλα, απόλυτα αναγκαίος.

ΠΗΓΗ atexnos.gr