Σαν σήμερα, 15 Σεπτεμβρίου, η αιματηρή μάχη του Μελιγαλά – Τι πραγματικά έγινε στην περιβόητη Πηγάδα

Η μάχη του Μελιγαλά και τα όσα έγιναν στην Πηγάδα για πάρα πολλά χρόνια ήταν ένα από τα πιο βαθιά τραύματα που άφησε πίσω του ο εμφύλιος. Δεξιοί και Αριστεροί είχε ο καθένας τη δική του αλήθεια να αφηγηθεί. Όσο για την πραγματική αλήθεια; Αυτή έπεσε θύμα των μετεμφυλιακών παθών

«Τιμή στους χίτες και ταγματασφαλίτες» από τη μια. «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΜΕΛΙΓΑΛΑΣ» από την άλλη. Η μάχη και κυρίως η επιχείρηση εκκαθάρισης που έγινε στην Πηγάδα της Μεσσηνιακής πόλης, μια ημέρα σαν σήμερα, είναι από τα πιο κομβικά σημεία του ελληνικού εμφυλίου που μέχρι και τη μεταπολίτευση προκαλούσε όχι απλά πολιτικές κόντρες μεταξύ των δυο πλευρών αλλά ομηρικούς καυγάδες. Για το τι συνέβη εκεί, πάντως, ακόμα και σήμερα θα ακούσετε πολλές και διάφορες ιστορίες οι οποίες έχουν ξεκάρη πολιτική απόχρωση. Η Ιστορική αλήθεια, ωστόσο, είναι μια και δεν αλλάζει...

Τι πραγματικά έγινε στη μάχη του Μελιγαλά και την Πηγάδα

Την περίοδο της Γερμανικής κατοχής και όταν οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να αντιλαμβάνονται πως οι δυνάμεις τους έπρεπε αργά αλλά σταθερά να οπισθοχωρούν σε άλλα μέτωπα που υπήρχε μεγαλύτερη ανάγκη, άφηναν πίσω τους τα προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας τα οποία ουσιαστικά ήταν αντικομουνιστικοί ένοπλοι μηχανισμοί που έκαναν τη βρώμικη δουλειά όταν δεν μπορούσαν ή δεν προλάβαιναν να την κάνουν τα SS.

Ένα από τα πιο διαβόητα Τάγματα Ασφαλείας ήταν το 3ο Τάγμα Ασφαλείας Καλαμών – Μελιγαλά. Πολιτικός επικεφαλής τέθηκε ο Περικλής Μπούτος ο οποίος μαζί με τον κοινοτάρχη της περιοχής, δύο δικηγόρους και έναν γιατρό είχαν φτιάξει μια «πολιτική επιτροπή» που είχε το πράσινο φως από τους ναζί κατακτητές να ξεριζώσουν από την περιοχή οτιδήποτε ήταν ή φαινόταν στους ίδιους πως ήταν με την πλευρά του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.

Οι ταγματασφαλίτες στην ευρύτερη περιοχή έκαναν μεγάλα εγκλήματα στο όνομα της Βέρμαχτ. Έκαψαν, βασάνισαν, εκτέλεσαν εκατοντάδες Έλληνες για τους οποίους μπορεί απλά να είχαν κάποιες... ενδείξεις πως ήταν με την πλευρά των ανταρτών. Ενδεικτικό της βοήθειας που πρόσφεραν στους Γερμανούς είναι η αναφορά που κάνει ο προϊστάμενός τους, αντιστράτηγος των SS Βάλτερ Σιμάνα που, στην τελική έκθεσή του προς τον Χίμλερ (2.11.44), διαπιστώνει ότι τα Τάγματα Ασφαλείας «ήταν πολύτιμες βοηθητικές μονάδες στην ενεργό καταπολέμηση των συμμοριών». Βρετανική έκθεση του 1944 τονίζει πως «η τοπική γνώση των προσώπων και του χώρου από τα Τάγματα Ασφαλείας, τους προσδίδει μοναδική αξία για τους Γερμανούς, που μπορούν έτσι να κρατήσουν την Ελλάδα με έναν ελάχιστο αριθμό δυνάμεων»!

Όταν οι Γερμανοί αποχώρησαν από την περιοχή στις 4 Σεπτεμβρίου του 1944 άφησαν στο... πόδι τους τα Τάγματα Ασφαλείας. Τότε, όμως, οι ισορροπίες είχαν αλλάξει. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αφού εκκαθάρισαν όλες τις περιοχές γύρω από τον Μελιγαλά άφησαν τελευταίο το συγκεκριμένο χωριό της Μεσσηνίας. Και όχι τυχαία. Ήταν έδρα των Ιταλών καραμπινιέρων (1941-1943), ενός τμήματος του γερμανικού στρατού (1943-1944) και εκεί είχε έδρα, όπως ήδη αναφέρθηκε ένα από τα πιο ισχυρά Τάγματα Ασφαλείας που αριθμούσε 1000 ένοπλους άνδρες στους οποίους τις τελευταίες ημέρες πριν τη μάχη είχαν προστεθεί και άλλοι ένοπλοι που κυνηγημένοι από τον ΕΛΑΣ έφυγαν από την Καλαμάτα και τα γύρω χωριά και πήγαν εκεί.

Για τους αντάρτες του ΕΛΑΣ ο Μελιγαλάς ήταν ένα κάστρο που έπρεπε να πέσει. Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού (Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα, έκδοση του Στρατού το 1973, που δεν κυκλοφορεί πια) επρόκειτο για μια κανονική μάχη δύο σχετικά ισοδύναμων στρατιωτικών τμημάτων, με παγίδες, επιμέρους επιθέσεις, περικυκλώσεις, νάρκες, διεισδύσεις κτλ. Έπειτα από μάχες τριών ημερών (14, 15, 16 Σεπτεμβρίου) ο ΕΛΑΣ πετυχαίνει αυτό που ήθελε. Καταλαμβάνει τον Μελιγαλά. Ακολουθούν οι εκκαθαρίσεις στην αγορά Μπεζεστένι και στη συνέχεια στην περίφημη «Πηγάδα», η οποία «αποτέλει είδος φρέατος που είχεν ανορυχθεί δια την ύδρευσιν της κωμοπόλεως».

Η αλήθεια της κάθε πλευράς και τα μετεμφυλιακά πάθη

Όλα όσα διαβάσατε παραπάνω είναι η ιστορική αλήθεια η οποία δε γίνεται να παραχαραχτεί από καμία πλευρά. Τα όσα θα διαβάσετε στη συνέχεια είναι προφανές πως αλλάζουν «απόχρωση» ανάλογα με το ποιος λέει τι.Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πόσοι ήταν οι νεκροί.

Το Ιστορικό Τμήμα του Στρατού κάνει λόγο για 2.000 άτομα συνολικά (μάχες και εκκαθάριση στην Πηγάδα). Το ιατροδικαστικό συνεργείο του Καψάσκη, το 1945, ανακοίνωσε ότι ξέθαψε 708 πτώματα αλλά στο μνημείο είναι γραμμένα 787 ονόματα από 61 πόλεις και χωριά! «Περί τα 1.800 άτομα πάσης ηλικίας και φύλου» βρίσκουν το Αρχηγείο Χωροφυλακής (1962). Το βιβλίο που διανέμει ο «Σύλλογος Θυμάτων» περιέχει 1.144 ονόματα, ο συγγραφέας του όμως δείχνει μάλλον αναποφάσιστος: αλλού μιλάει για 1.500 νεκρούς (σ. 118), αλλού για «1.500 και πλέον» (σ. 115), αλλού για πάνω από 2.000 (σ. 26 & 166) κι αλλού για «5.000 εκατέρωθεν» (σ. 23). Σε κάθε περίπτωση, οι αριθμοί περιλαμβάνουν όχι μόνο τους «σφαγιασθέντες» αλλά και τους νεκρούς της τριήμερης μάχης. Η πλευρά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ μιλάει και 800 «ράλληδες» νεκρούς (μάχες και Πηγάδα, συνολικά). Διάφοροι ιστορικοί λένε πως υπήρξαν 120 σκοτωμένοι στη μάχη και 280-350 εκτελεσμένοι στην Πηγάδα (Σπύρος Ξιάρχος, Η αλήθεια για τον Μελιγαλά, Καλαμάτα, 1982).

Όσοι και αν ήταν οι νεκροί της Πηγάδας η αλήθεια είναι πως μιλάμε για μια πραγματική σφαγή αιχμαλώτων οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν Ταγματασφαλίτες, δωσίλογοι και συνεργάτες των Ναζί. Υπήρχαν και αθώα θύματα; Πιθανότατα ναι. Όπως παραδέχεται και ο «Ριζοσπάστης», το αγριεμένο πλήθος ήταν εκτός εαυτού και με μαχαίρια και τσεκούρια προσπαθούσε να εκδικηθεί τους συνεργάτες των καταχτητών αλλά, ίσως, και να λύσει προσωπικές διαφορές. (Η αλήθεια για τον Μελιγαλά, «Ριζοσπάστης», 11.9.2005). Είναι ξεκάθαρο πως εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με μια μάχη αλλά για ένα αιματηρό ξεκαθάρισμα λογαριασμών που προέκυψε από χρόνια μίσους.

Και αυτό το μίσος συνεχίστηκε και μετά τον πόλεμο αλλά και μετά τον εμφύλιο. Μέχρι και την πτώση της Χούντας τα μνημόσυνα που γινόντουσαν εκεί ήταν γεμάτα μίσος και αντικομουνιστική προπαγάνδα. Τα μνημόσυνα αυτά διοργανωνόντουσαν υπό την αιγίδα του κράτους. Συμμετέχουν οι πολιτικές, εκκλησιαστικές, αστυνομικές και στρατιωτικές αρχές, τοπικοί πολιτικοί, τα σχολεία. Βασιλικό διάταγμα του 1953 συστήνει ερανική επιτροπή με πρόεδρο το μητροπολίτη και μέλη το νομάρχη, το διοικητή Χωροφυλακής κ.ά. Το 1967 το μνημόσυνο τιμά με την παρουσία του ο Παττακός, εξηγώντας ότι «η 21η Απριλίου απέτρεψε νέον Μελιγαλάν»! Αλλά δεν ήταν μόνο η επέτειος που φιλοξενούσε εκεί εκδηλώσεις. Μέχρι και την πτώση της χούντας μεταφέρονται ομαδικά εκεί για «προσκύνημα» φαντάροι, ευέλπιδες, σπουδαστές επαγγελματικών σχολών, «κλιμάκια φοιτητών», δημόσιοι υπάλληλοι, φιλοξενούμενοι της «Εθνικής Εστίας», ταξιδιώτες των προγραμμάτων του «Εθνικού ιδρύματος» και - φυσικά - ολόκληρα σχολεία.

Το 1982 η κυβέρνηση αφού πρώτα αναγνωρίζει την Εθνική Αντίσταση που για πρώτη φορά περιλαμβάνει και τους μαχητές του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, αποφασίζει πως το κράτος δε θα συμμετέχει σε αυτή τη γιορτή μίσους «επειδή οι εκδηλώσεις αυτές αποτελούσαν κηρύγματα μισαλλοδοξίας και τροφοδοτούσαν επί 40 χρόνια το διχασμό».

Τα επόμενα χρόνια η επέτειος λαμβάνει περισσότερο τοπικό χαρακτήρα. Όσο περνούν τα χρόνια και με τη Νέα Δημοκρατία να επιχειρεί τη στροφή προς το κέντρο οι βουλευτές της αποφεύγουν να πηγαίνουν και έτσι μένουν μόνο κάποιοι λίγοι γραφικοί ακροδεξιοί και βασιλόφρονες. Η εικόνα αυτή παραμένει ίδια μέχρι και την άνοδο της εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής που έστηνε show στην Πηγάδα. Το «καλό» είναι πως, πλέον, οι διοργανωτές και οι συμμετέχοντες δεν κρατάνε ούτε τα προσχήματα και υμνούν τα δοσιλογικά Τάγματα Ασφαλείας. «Τιμή στους χίτες και ταγματασφαλίτες», «Αλήτες – φονιάδες - κομμουνιστές», «Τσεκούρι και φωτιά στα κόκκινα σκυλιά» ήταν μερικά από τα συνθήματα που φώναζαν οι συγκεντρωμένοι νεοναζί.

.reader.gr