Το τοπίο και ο πολιτισμός του Καβομαλιά του Αντώνη Ιορδάνογλου

Το τοπίο και ο πολιτισμός του Καβομαλιά:

Μια ευκαιρία ήπιας τουριστικής ανάπτυξης του Καβομαλιά, κείμενο Antonis Iordanoglou

“Κυρίες και κύριοι

Καλώς ήρθατε στον Καβομαλιά.

Χωρίς να είμαι εγώ ο οικοδεσπότης, χωρίς να είμαι εγώ καν συμπατριώτης ή συγχωριανός, σάς καλωσορίζω στα χώματα μιας άλλης Ελλάδας. Δεν είναι εδώ η Ελλάδα η γνωστή, η διάσημη, η λαμπερή, η πολυδιαφημισμένη, η πολυτελής και ξακουστή, η παραθαλάσσια χώρα των διακοπών. Βρισκόμαστε στην άλλη Ελλάδα που δεν την άγγιξε το μαγικό ραβδί της τουριστικής ανάπτυξης, η terra incognita κάποιων ελληνικών βουνών, ποταμών και σπηλαίων, η άγνωστη γη των ορεινών χωριών, η ξεχασμένη στις σελίδες κάποιας παμπάλαιης γεωγραφίας, η εντελώς άλλη Ελλάδα, τα χαρίσματα της οποίας είναι βαθιά και καλά κρυμμένα.

Ο τίτλος «ανεξερεύνητη» είναι τίτλος τιμής για αυτή την δεύτερη Ελλάδα. Τίτλος τιμής σε ό,τι έμεινε ξεχασμένο και ανέγγιχτο: στα δάση και τα άγνωστα θαμνοτόπια, στα ορεινά χωριά και τους τελευταίους τους κατοίκους που τα κρατούν ζωντανά, στα παντέρημα ξωκλήσια που σώζουν ιερές μνήμες αλλά και αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης, στους ήσσονος τουριστικής αλλά μείζονος συναισθηματικής αξίας χαμένους αρχαιολογικούς τόπους τους ευλογημένους από τα κείμενα του Ηρόδοτου και του Στράβωνα, στις αμέτρητες εικόνες, ήχους αρώματα και γεύσεις μιας όμορφης και παράξενης πατρίδας. Σε μια γωνιά από αυτή τη δεύτερη Ελλάδα σας καλωσορίζω σήμερα.

Πρωτοπέρασα από τον Καβομαλιά με το πλοίο της γραμμής από τον Πειραιά (προ αμνημονεύτων χρόνων) και θυμάμαι το μαύρο του αιώνια τα ραγμένου κάβου που μου έλεγαν οι ψαράδες θείοι και παππούδες μου. Ξανάρθα πολλά χρόνια μετά στην περιοχή πολλές φορές. Μια φευγαλέα εντύπωση που κράτησα μέσα μου - σαν εικόνα που ξεχώρι σε μέσα από τους χιλιάδες τόπους των δημοσιογραφικών χαρτογραφικών μου εξορμήσεων - απαντάει στο ερώτημα τι είναι τα Βάτικα και ο Καβομαλιάς.

Τυπικά είναι νοτιοανατολική άκρη της Λακωνίας. Τι ξέρουν οι ταξιδιώτες από εδώ; Λίγα πράγματα. Κυρίως το περιλάλητο Ελαφονήσι με τις υπερδιάσημες αμμουδιές του και τη Νεάπολη, ως παράκτια πύλη για τα Κύθηρα. Και μετά; Το «μετά» είναι ένα ταξίδι πασπαλισμένο με τη μυστηριακή γοητεία ενός τόπου άγνωστου και απείρως γοητευτικού. Λόφοι με ελαιώνες, πουρνάρια και μυγδαλιές κατηφορίζουν σε απόκρημνες ακτές με κρυμμένες αμμουδιές, χωριά που κρύβουν κάτω από τα κατάλευκα σπίτια με τα κόκκινα κεραμίδια μια μεγάλη ναυτική παράδοση, ασβεστολιθικά βουνά διάτρητα από μοναδικής ομορφιάς σπήλαια, πουρναροτόπια και λειμώνες γεμάτοι σπάνια αγριολούλουδα και φωλιές τσακαλιών, απολιθωμένα δάση κεντημένα από την αλμύρα και χωράφια σπαρμένα με κοχύλια εκατομμυρίων ετών, ασκηταριά κρυμμένα από τους ανθρώπους αλλά όχι από το Θεό, στολισμένα από κάποιο ταπεινό χρωστήρα με λαμπερές ακόμη αγιογραφίες, βυθισμένες αρχαίες πολιτείες και ελαιώνες κεντημένοι με ξεχασμένα χωριά, ορθοπλαγιές, ψαραδολίμανα, παλιά πειρατικά λημέρια δίπλα σε χρυσές απέραντες αμμουδιές και αλμυρές λίμνες γεμάτες πουλιά. Και στη άκρη ο πιο μυθικός κάβος του ελληνικού αρχιπελάγους, ο μέγας Μαλέας, αυτός που στοίχειωνε τους αρχαίους πορτολάνους, ο φορτωμένος με θρύλους και τρομερές ιστορίες, το λίκνο λογοτεχνών και ποιητών να στέκει πάνω από τις υποθαλάσσιες αβύσσους, υψώνοντας γρανιτένιο αυχένα μέσα στα τρία πέλαγα: και σήμερα ακόμη ο περίπλους του σου σφίγγει την ψυχή, ας είναι και μπουνάτσα.

Εδώ σε αυτή την άκρη της Λακωνικής γης με την πανσέληνο η Σελήνη κατεβαίνει πάνω από τους μύλους για να μπορούν να την αγγίξουν οι ποιητές και τα κορίτσια που αγρυπνάνε. Εδώ κάποτε περπατήσαμε μια διαδρομή μεγάλη και δύσβατη, μέσα από κακότροπα φρύγανα, μεθυστικό θυμάρι, άσπονδες οχιές και στιλπνές σαύρες. Από ψηλά αντανακλούσε φως θαλασσινός, ρευστός ουράνιος καθρέφτης. Η ψυχή μας δάκρυσε...

Ναι. Καταλαβαίνω. Θα αναρωτιέστε κι εσείς πώς ακόμη παραμένει άγνωστο αυτό το διαμάντι της λακωνικής φύσης. Δεν ξέρω. Ίσως είναι απόδειξη ότι σε αυτόν τον τόπο γίνονται ακόμη θαύματα. Κάπως έτσι νομίζω ότι πρέπει να έρθει κάποιος εδώ στα Βάτικα και στον Καβομαλιά. Σαν να προσεγγίζει ένα θαύμα. Να αγγίξει, μυρίσει, γευθεί, αφουγκρασθεί τον παλμό ενός τόπου απλώς θαυμάσιου. Και να αφεθεί στην μαγγανεία του. Το ταξίδι στην Ελλάδα είναι ένας ολόκληρος κόσμος και μάλιστα με την αρχαιοελληνική έννοια της λέξης «κόσμος» που σημαίνει στολίδι. Μετά υπάρχουν τόσοι κόσμοι όσοι και οι άνθρωποι. Το δικό μου ταξίδι είναι σίγουρα εντελώς διαφορετικό από το δικό σας. «Διαφορετικά νερά βρέχουν αυτούς που μπαίνουν στα ίδια ποτάμια» ισχυρίζεται ο Ηράκλειτος. Και πολύ σωστά. Ο Καβομαλιάς που είδα εγώ είναι άλλος από τον Καβομαλιά που θα δείτε εσείς. Γιατί κάθε άνθρωπος, η ματιά και η ψυχή του είναι μοναδικά.

Και κάθε ποτάμι δικό του, αφού το βλέπει με τα δικά του μάτια, την δική του ψυχή. Αυτό είναι και το ελληνικό ταξίδι: μια ατελείωτη διαδρομή σε μιαν απαράμιλλης ομορφιάς πατρίδα, η οποία ξεδιπλώνει και αποκαλύπτει τις εκπλήξεις της στα μάτια σας την ώρα που ταξιδεύετε. Τοπία, μυρωδιές, εικόνες, άνθρωποι, χρώματα, ήχοι αλλάζουν διαρκώς. Όσες φορές κι αν ταξιδέψετε στον Καβομαλιά ένα διαφορετικό τοπίο θα δείτε κάθε φορά. Το ταξίδι εδώ είναι μοναδικό. Και δεν επαναλαμβάνεται. Αυτά που θα δείτε δεν έχουν εμφανιστεί σε κανένα βιβλίο με τον τρόπο ακριβώς που θα τα δείτε. Το είπε εξάλλου και ο Ηράκλειτος ε; Τον οποίο θα ήθελα να τον γνώριζα και να τον κέρναγα μια μπύρα στην πλατεία στα Βελανίδια.

Το ταξίδι ως εδώ στην άκρη της Λακωνίας είναι ένα από τα ομορφότερα τέτοια στολίδια - κόσμους. Είναι δύσκολο κι άγνωστο αλλά έχει πολλά κρυμμένα δώρα για τον απαιτητικό ταξιδιώτη. Τον αληθινό περιηγητή που τα τελευταία χρόνια του δώσαμε το χαρακτηρισμό «εναλλακτικός».

Εναλλακτικός τουρισμός είναι ο τουρισμός που προσφέρεται για εναλλαγή. Ο διαφορετικός δηλαδή, ή, αν θέλετε, ο επόμενος, ο μελλοντικός. Ο εναλλακτικός (αφήνω στην άκρη το συνώνυμο του αγροτουρισμού) τουρισμός δεν επεμβαίνει στο φυσικό περιβάλλον, στο τοπίο και στους φυσικούς πόρους. Φέρνει τον κάτοικο της πόλης στο περιβάλλον του χωριού και της αγροτικής ζωής και τον μυεί στις τοπικές, συνήθειες ήθη και έθιμα. Δεν δημιουργεί υποδομές και υπηρεσίες ειδικά γι’ αυτόν με τη μορφή του μαζικού τουρισμού, δεν χρησιμοποιεί μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, εμπορικά κέντρα, πολύβουα κέντρα διασκέδασης που αποξενώνουν τον ταξιδιώτη από την επαφή με τον ντόπιο πληθυσμό, την κουλτούρα, τον πολιτισμό, τα ήθη και τη νοοτροπία των κατοίκων.

Μια τέτοια μορφή τουρισμού που σέβεται το περιβάλλον και τους ανθρώπους μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας προσφέροντας οικονομική άνθιση και ευμάρεια. Βοηθάει να συνεχίσουν οι παραδοσιακές καλλιέργειες και να παράγονται τα τοπικά προϊόντα, συντηρεί τέχνες που χάνονται, συντηρεί τις μνήμες με παραδοσιακές εκδηλώσεις, γίνεται κανάλι επικοινωνίας απομονωμένων περιοχών και δίνει προοπτικές δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Το κυριότερο κρατάει τους νέους στον τόπο τους και τα χωριά ολοζώντανα και ακμαία. Αφού οι πρωταγωνιστές σε μια τέτοια ανάπτυξη θα είναι οι κάτοικοι της υπαίθρου, προκειμένου τα εισοδήματα να επιστρέφουν στην τοπική κοινότητα.

Σε αυτού του είδους τον τουρισμό ο τουρίστας δεν είναι τουρίστας. Είναι επισκέπτης, φίλος, θαυμαστής του τόπου, ένας «φιλοξενούμενος», ένας ταξιδιώτης που αναζητά τα μυστικά, τις μυρωδιές, τα χρώματα, τις γεύσεις, τους ήχους, την αυθεντικότητα και την ομορφιά του τόπου εστιάζοντας στην ήσυχη ζωή, στη φυσική κληρονομιά, στον πολιτισμό και την κουλτούρα και τα ήπια αθλήματα περιπέτειας. Ψάχνει το απολιθωμένο δάσος, αναζητάει τα ίχνη των αρχαίων πολιτισμών στο Παυλοπέτρι και στις αρχαίες Βοιές, περπατάει στα απίθανα μονοπάτια του Κάβου, οδοιπορεί ως τον φάρο και το γερμανικό παρατηρητήριο, ανακαλύπτει τα μικρά ταβερνάκια των χωριών για να δοκιμάσει γεμιστό καλαμάρι, τσαΐτια και καλτσούνια. Αναζητάει τα σπήλαια, την ιστορία του τόπου, μαθαίνει για τα χωριά των ναυτικών και τα χαμένα κάστρα, θέλει να συμμετέχει στα πανηγύρια, τις γιορτές, τα έθιμα του τόπου. Είναι ταξιδιώτης όχι τουρίστας, το ξαναείπαμε.

Η περιοχή του Καβομαλιά ικανοποιεί στο μέγιστο βαθμό τις παραπάνω συνθήκες. Η «μη ανάπτυξη» όλα αυτά τα χρόνια ήταν τελικά ευλογία για τον τόπο (όπως και για πολλούς άλλους τόπους στην Ελλάδα). Το μεγάλης ομορφιάς τοπίο, σχεδόν ανενόχλητο σε μεγάλο βαθμό από ανθρωπογενείς επεμβάσεις, τα χωριά που διατηρούν - ακόμη και πληγωμένη βέβαια - την γραφικότητά τους και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των ναυτικών πολιτειών του Μυρτώου, τα ήθη και τα έθιμα και οι παλιές συνήθειες που επιβίωσαν, τα αγροτικά προϊόντα και η ντόπια κουζίνα που έχουν τη δική τους ταυτότητα: όλα τα παραπάνω δημιουργούν ιδανικό τόπο για να ανθίσει το λουλούδι της αειφορίας και της εναλλακτικής τουριστικής ανάπτυξης. Προσοχή όμως. Ήπια τουριστική ανάπτυξη δεν σημαίνει μιζέρια και κακομοιριά στην παγίδα των οποίων έπεσαν άλλες «εναλλακτικά» αναπτυγμένες περιοχές. Τι θέλω να πω; Εναλλακτική τουριστική ανάπτυξη δεν είναι η μίζερη φιλοξενία σε αυτό που λέμε «ενοικιαζόμενα δωμάτια» με τα λυπητερά σουηδικά έπιπλα, χωρίς άνεση και σπιτική ζεστασιά. Δεν σημαίνει από τη άλλη κοσμοπολίτικη πολυτέλεια. Είναι κάτι ανάμεσα στα δυο παραπάνω άκρα. Επίσης εναλλακτικός τουρισμός δεν είναι η αναπαράσταση εθίμων για τουριστική κατανάλωση, οι παθητικές διακοπές και το απρόσωπο φαγητό που εξαντλείται στο ανά την Ελλάδα διασημότερο μενού «κρέας της ώρας - σαλάτα - πατάτες -κρασί». Όλα αυτά είναι δοκιμασμένες και αποτυχημένες τεχνικές.

Θα μπορούσα να σας απαριθμώ ώρες περιστατικά ανάλογα από τη υπόλοιπη Ελλάδα, με λύπη θα έλεγα, όπου ο «εναλλακτικός τουρισμός» έγινε μια μαζική επεμβατική ανάπτυξη, με πάσης φύσεως ξενοδοχεία και εστιατόρια που αλλοιώνουν τον χαρακτήρα της υπαίθρου και προσβάλλουν κάθε έννοια «εναλλακτικού». Όπως καταλαβαίνετε με δυο λόγια εναλλακτικός τουρισμός χωρίς εναλλακτικό τρόπο διαμονής - σε αληθινά παραδοσιακούς ξενώνες- και εναλλακτικό τρόπο διατροφής - με τυρί από στάνη και όχι εισαγωγής - δεν υφίσταται. Και εδώ οι δυνατότητες της περιοχής κάνουν τη διαφορά. Το εξαιρετικό λάδι και μέλι του τόπου, η πριν αιώνες διάσημη στα πέρατα του κόσμου Μαλβάζια και τα άλλα κορυφαία κρασιά που οραματιστές οινοποιοί ξανάρχισαν να φτιάχνουν, τα περιλάλητα σε κάθε γωνιά της Ελλάδας Βατικιώτικα κρεμμύδια και τα κηπευτικά, όλα αυτά μαζί με τις παλιές συνταγές είναι που ορίζουν τη γευστική και γαστρονομική ταυτότητα της περιοχής. Και είναι αυτή ακριβώς η ταυτότητα που ψάχνει ο εναλλακτικός ταξιδιώτης. Αυτή και όχι πλαστικές μαρμελάδες, ολλανδικά τυριά και κρεμμύδια τούρκικα.

Φανταστείτε μετά κάποιον που θα κάνει όλα αυτά τα αρκετά χιλιόμετρα να έρθει εδώ από την Αθήνα, να φτάσει στον διάσημο προορισμό του και μετά να μην έχει τι να κάνει. Πώς λοιπόν ο άρτια φιχθείς στον τόπο διαμονής του ταξιδιώτης μας να γεμίζει το χρόνο του; Αν πείτε βλέπει τηλεόραση

μπράβο

σας αλλά «γεια σας και χάρηκα πολύ» διότι εγώ δεν είμαι ο πλέον κατάλληλος να μιλήσει γι αυτό. Οι δραστηριότητες που θα μετατρέπουν τις παθητικές διακοπές σε συναρπαστική εμπειρία είναι η λύση.

Ιδού κατ’ αρχήν μερικά παραδείγματα σε περιοχές κυριολεκτικά χαμένες στο ελληνικό διάστημα άγνωστες παντελώς στους ταξιδιώτες όπου έχει αναπτυχθεί εναλλακτικός τουρισμός. Στην Κάρπαθο έρχονται άνθρωποι από όλη την Ευρώπη για να περπατήσουν στα φανταστικά μονοπάτια του νησιού. Στην Κάλυμνο έχουν δημιουργηθεί κορυφαία αναρριχητικά πεδία και έρχονται κάποιοι που ψάχνουν και τα απολαμβάνουν. Μεγάλο γερμανικό πρακτορείο ετοιμάζει κάτι ανάλογο στην Πάτμο και ξαναστήνει τα παλιά καλντερίμια. Στο φαράγγι των Κάμπιων στη Βόρεια Χίο έρχονται πλήθη Βορειοευρωπαίων πεζοπόρων κάθε άνοιξη για να δουν την εκρηκτική φύση του τόπου και μια μοναδική βιοποικιλότητα.

Εναλλακτικός τουρισμός σημαίνει αληθινά αλλιώτικη προσέγγιση στο τοπίο και στον τόπο με σεβασμό, γνώση και ποιότητα, σημαίνει ουσιώδη επαφή του ταξιδιώτη με το τοπίο, τα μνημεία τις εικόνες τα αρώματα και τις μυρωδιές του μέσα από ασυνήθιστες και πρωτοποριακές δραστηριότητες, σημαίνει μια μεγάλη βαθιά κουταλιά από ένα ολόκληρο κρυμμένο ωκεανό ομορφιάς.

H περιοχή του Καβομαλιά κι εδώ έχει αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματα. Το εξαιρετικό δίκτυο μονοπατιών του κάβου και της ευρύτερης περιοχής στα Βάτικα είναι ιδανικό για τους περιπατητές και πεζοπόρους ταξιδιώτες, μιας παγκόσμιας κοινότητας η οποία αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς. Η σύνδεση μάλιστα των μονοπατιών του Καβομαλιά με τη διάσημη Μονεμβασιά δίνει τρομερές δυνατότητες ανάπτυξης καθώς οι δύο περιοχές θα λειτουργήσουν σαν συγκοινωνούν τα δοχεία: οι πάμπολλοι επισκέπτες της Μονεμβασιάς θα δώσουν δράση και ενδιαφέρον στο χρόνο τους και από την άλλη στον Καβομαλιά θα έρθουν πολλοί καινούριοι ταξιδιώτες που αλλιώτικα δεν θα τον γνώριζαν ποτέ. Το μοναδικό αναρριχητικό πεδίο στα βράχια του Ζόμπολου μπορεί να φέρει αναρριχητές και άλλους λάτρεις των εξτρίμ σπορ και να δώσει μια πολύ συγκεκριμένη ταυτότητα στην περιοχή ως τόπο για αθλήματα περιπέτειας. Πάμπολλοι χωματόδρομοι που διασχίζουν αγροτικά τοπία, και καταλήγουν σε αμμουδιές μπορούν να γίνουν περίφημες διαδρομές για ποδήλατο βουνού.

Οι βυθοί του Καβομαλιά έχουν απερίγραπτη ομορφιά και είναι γεμάτοι άγνωστα και γνωστά ναυάγια, ενώ η υποβρύχια αρχαία πόλη στο Παυλοπέτρι μπορεί να δημιουργήσει ένα συναρπαστικό υποβρύχιο θαλάσσιο πάρκο. Η ανάπτυξη κατα δυτικών δραστηριοτήτων σε όλη την ευρύτερη περιοχή του Μαλέα είναι μια μοναδική ευκαιρία. Είναι ήπια ανάπτυξη και το βασικότερο με τόσους δύτες στο νερό η παράνομη δραστηριότητα που έχει τσακίσει τις ακτές του Καβομαλιά και έχει διώξει τους ροφούς στα δεκαπέντε τάρταρα θα περιοριστεί δραματικά (ρωτήστε και το τοπικό Λιμεναρχείο). Τα πάμπολλα ιστορικά ξωκκλήσια του Μικρού Αγίου Όρους του Καβομαλιά και οι διάφορες αρχαιολογικές θέσεις ανοίγουν διάπλατα τις σελίδες του βιβλίου του πολιτισμού της περιοχής, προτείνοντας διαδρομές στην ιστορία ενός άγνωστου κυριολεκτικά τόπου. Τα πολλά ανεξερεύνητα αλλά πόσο γοητευτικά σπήλαια της περιοχής πέρα από το μαγευτικό ανάλογο της Καστανιάς μπορούν να γίνουν επισκέψιμα διαμορφώνοντας έναν η περισσότερους σπηλαιολογικούς περιπάτους. Και ακόμη τα μικρά χωριουδάκια και οι μύθοι του Καβομαλιά, το απολιθωμένο δάσος όλα απευθύνονται στον ουσιαστικό δραστήριο ταξιδιώτη και περιηγητή και όχι στον περαστικό τουρίστα. Αυτός θα έρθει για τις δημοφιλείς αμμουδιές στο Ελαφονήσι, θα κολυμπήσει, θα μαυρίσει και θα φύγει. Λήξις.

Όλη αυτή η τεράστια δυναμική του τοπίου και του πολιτισμού της περιοχής στη συνέχεια πρέπει να γίνει γνωστή. Θέλω να πω ότι απλά πρέπει να επικοινωνήσετε αποτελεσματικά με όλους αυτούς τους μελλοντικούς σας φιλοξενούμενους. Δεν φτάνει να δημιουργηθεί η εναλλακτική πρόταση. Υπάρχει εξάλλου. Πρέπει να κάνετε ελκυστικό αυτό που έχετε. Αφού πρώτα φυσικά το ανακαλύψετε και αποφασίσετε ότι δεν αξίζει να είναι στην αφάνεια.

Παυλοπέτρι, Κοκαλιάρα, Άγιος Γεώργιος Βαβύλας, Μεγαχώρα, το «Εργο» στα Βελανίδια, Κλεφταύλακο, Τουλίπα Γουλιμή, Βουρογιώργης, Χαντάκα, Γεωπάρκο, ναυάγιο Kaptan Ishmail Hakki. Τώρα δεν ξέρω ποια απ’ όλα αυτά τα γνωρίζετε αλλά να είστε βέβαιοι και πάω πολύ μεγάλο στοίχημα ότι εξαιρετικά ελάχιστος κόσμος στην υπόλοιπη Ελλάδα γνωρίζει για τι διάβολο μιλάω τώρα. Όλη αυτή η μαγική γεωγραφία του τόπου, αυτά τα ξεχασμένα χωριά, τα άγνωστα μνημεία, οι σπηλιές, οι μύθοι, οι εντελώς παραδεισένιες ορεινές και παράκτιες διαδρομές είναι απλά άγνωστοι τόποι και τοπία. Και όμως αυτό είναι το προϊόν σας, ο εναλλακτικός του τουρισμός και οι μελλοντικές ή παρούσες δράσεις του. Η τραγική αλήθεια είναι ότι αυτά όλα ουδείς τα γνωρίζει. Πόσο μάλλον να του είναι ελκυστικά και ακόμη περισσότερο να τον κάνουν να έρθει.

Και γι’ αυτό πρέπει να επικοινωνήσετε με τον ταξιδιώτη μας. Εδώ λοιπόν θέλω να σταθώ. Διότι ωραία αγαπητοί μου η αναρρίχηση, η πεζοπορία στις διαδρομές του Κάβου ή τα βυζαντινά ξωκλήσια, για να μην μιλήσω για τα εντελώς ανεξερεύνητα κομμάτια του τόπου όπως τα ναυάγια και οι θαλασσοσπηλιές και τις δραστηριότητες που μπορούν να φιλοξενήσουν, αλλά ουδείς τα ξέρει. Η προβολή είναι ένα κορυφαίο θέμα σε ό,τι έχει να κάνει με τον εναλλακτικό τουρισμό. Γιατί οι τόποι που έγιναν μόδες δεν έχουν τόσο ζήτημα προβολής. Οι άγνωστες περιοχές, αυτές που έχουν δυνατότητες για μια πιο ορθολογική τουριστική ανάπτυξη, για μια αειφορία και πιο ήπιες παρεμβάσεις, αυτές είναι που πρέπει να προβληθούν με τον σωστό τρόπο και την καλή έννοια. Από οποίες θα μπορούν αν λειτουργήσουν αφενός σαν δεξαμενές νέων επισκεπτών και αφετέρου να λειτουργήσουν σαν πρεσβευτές ενός συγκλονιστικού αλλά παντελώς άγνωστου τόπου.

Δεν θέλω να σας κουράσω με πολλά λόγια. Ούτε και ο κύριος Ντρενογιάνης θα θέλει υποθέτω. Βλέπετε ο Γιάννης, εγώ και καμιά δεκαριά ακόμη στην Ελλάδα ολόκληρη ανήκουμε σε έναν άλλο πλανήτη. Αυτό του επαγγελματία ταξιδιώτη. Του αμιγώς επαγγελματία ταξιδιώτη έννοια εν πολλοίς παρεξηγημένη σήμερα καθώς ουδείς πάει να βάλει τα πόδια του (και άλλα αδρότερα ονομασμένα μέρη του σώματος του ) στη λάσπη για να βρει και να προσφέρει στους αναγνώστες του τα μυστικά άνθη αυτού του τόπου τον οποίο πολύ αγαπήσαμε. Από τον πλανήτη με την μια ακριβώς χούφτα κατοίκους έρχομαι αγαπητοί μου και αυτό νομιμοποιεί την παρουσία μου στην εκδήλωση σας. Και όλοι όσοι κατοικούμε σε αυτόν τον πλανήτη -οι πλανήτες και οι ανέστιοι - κάνουμε εαυτή την αρκετά κουραστική αλλά απείρως σαγηνευτική δουλειά υποκινούμενοι όχι απλά από το χρήμα (υπάρχουν ευκολότεροι τρόποι πλουτισμού, το γνωρίζετε) αλλά από την βαθιά αγάπη για την δεύτερη Ελλάδα μια χώρα λιγότερο γνωστή, λιγότερο διάσημη αλλά αβάσταχτα όμορφη.

Τόποι σαν τον δικό σας υπάρχουν κι άλλοι στην Ελλάδα, στην δεύτερη αυτή Ελλάδα. Αυτό που κάνει την άκρη αυτή της Λακωνίας ξεχωριστή είναι πέρα από την ανόθευτη ομορφιά του συγκλονιστικού τοπίου της το ενδιαφέρον των ανθρώπων της και των φορέων στους οποίους χρωστάμε την σημερινή εκδήλωση. Το ενδιαφέρον και η αγάπη. Για όλα αυτά σας λέγω ότι αν θέλετε να βγει κάτι αληθινά καλό για τον τόπο με το εναλλακτικό τουρισμό δείξτε του αγάπη. Περισσότερη αγάπη από αυτή που μας σπρώχνει εμάς στους δρόμους ψάχνοντας το φως από τις αγιογραφίες των ασκηταριών, τα μονοπάτια των τσακαλιών, τις ανεκτίμητες ιστορίες ενός παλιού φαροφύλακα του Μαλέα, τη γεύση από το λάδι ενός βιοκαλλιεργητή, τους απολιθωμένους φοίνικες που λούζει η αρμύρα του νερού. Αγάπη έμπρακτη η οποία μπορεί να υπάρχει αλλά πρέπει να φανεί και προς τα έξω.

Ο Οδυσσέας Ελύτης γράφει στα «Δημόσια και τα Ιδιωτικά» πως... « ένα τοπίο δεν είναι όπως το αντιλαμβάνονται μερικοί κάποιο απλώς σύνολογης και φυτών και υδάτων αλλά η προβολή της ψυχής ενός λαού επάνω στην ύλη..». Κάπως έτσι φαντάζομαι κι εγώ και οι ταξιδιώτες που εκτιμώ το τοπίο ως μέρος του ταξιδιού τους. Προβολή της ψυχής των ανθρώπων στη ύλη. Και οι ταξιδιώτες που αγαπούν το τοπίο θέλουν να ανακαλύψουν την αληθινή ψυχή του τόπου. Προστατέψτε το τοπίο και την τόπο από κάθε παράλογη «ανάπτυξη» ώστε να μην καταστραφεί η ψυχή του, η μοναδικής ιδιαιτερότητας ομορφιά του, ώστε να μην εξαερωθεί η ανθρωπιά των κατοίκων και όλα αυτά που ήταν κάποτε κράχτης για την ποιοτική αρχή του περιηγητισμού. Δεν είμαι εμπαθής νοσταλγός ούτε αιθεροβάμων. Γνωρίζω την ευλογία της ευμάρειας και την ανανεωτική δύναμη της αλλαγής και δεν φαντάζομαι τον Καβομαλιά ως μουσειακό έκθεμα ή απολίθωμα. Ο τόποι όμως δεν νεκρώνονται από την έλλειψη των αλλαγών αλλά και από την υπερβολική δόση τους. «Δεν μιλώ για καμιά χαμένη γραφικότητα. Απλώς δεν ανέχομαι τις ανορθογραφίες.» που λέει κι ένας ποιητής. Πόση ανάπτυξη μπορεί να αντέξει ένας τόπο. Ορισμένα τοπία υπάρχουν για να μένουν αδειανά αλλιώς χάνεται όλο το μεταφυσικό τους σθένος, η μαγεία της απροσδιόριστης νοσταλγίας.

Προστατέψτε το τοπίο του Καβομαλιά σαν το πιο ιερό και όσιο από τα τιμαλφή της ιδιαίτερης πατρίδας σας. Γιατί εκεί είναι κρυμμένη η ψυχή του τόπου. Μην την αφήσετε να γίνει ξέφτια ομορφιάς μέσα στο αλαλούμ του κυνηγητού ενός χωρίς φραγμό κέρδους. Έχετε τρανταχτά παραδείγματα προς αποφυγήν από πολλούς δύσμοιρους τόπους στην Ελλάδα (κάποιοι εξ αυτών είναι απελπιστικά κοντά σας) όπου όλα αφέθηκαν σε ένα τουριστικό πανηγύρι που το διακρίνει το αλισβερίσι, ο συβαριτισμός, η υπερβολή, η μωρία, ο θόρυβος και η συνακόλουθηκα κογουστιά και λεηλασία. Ο Καβομαλιάς δεν πρέπει να υποστεί κάτι τέτοιο.

Γι’ αυτό μιλώ για εναλλακτική και ήπια ανάπτυξη. Για επισκέπτες που θέλουν να ανακαλύψουν την κρυμμένη ψυχή του τόπου και του τοπίου. Για ταξιδιώτες με ευαισθησία και συνείδηση που θυμίζει τις απώτερες αρχές ενός γοητευτικού περιηγητισμού. Και τώρα που το ενδιαφέρον των ανθρώπων για το ακατέργαστο αυτό διαμάντι του τόπου σας αρχίζει να ανατέλλει μέσα από σημαντικές εκδηλώσεις όπως η σημερινή, τώρα που ο Καβομαλιάς αρχίζει και βγαίνει ταπεινά στο προσκήνιο, τώρα ακριβώς είναι που ο τόπος σάς έχει πιo πολύ ανάγκη.

Ακούστε την φωνή του Καβομαλιά, τη φωνή του τοπίου του, τη φωνή των προπαππούδων και προγιαγιάδων σας και όλων όσων σας παρέδωσαν αυτή την ομορφιά, ό,τι βαθύτερο και αληθινότερο διαθέτει αυτή η γωνιά της Ελλάδας, το ακρόπρωρον αυτό της Λακωνίας.

Και εμπρός.... Τυλίξτε τη νύχτα να βγει το φως... Να λάμψει πάνω στον Κάβο. Και δώστε τον στον κόσμο με αγάπη. Αγάπη πάνω απ όλα. Οι αληθινοί ταξιδιώτες όλης της Γης θα σας ευγνωμονούν γι αυτό το ανέλπιστο δώρο.