Το 21ο Πραξικόπημα την 21η Απριλίου 1967

Γράφει ο  Παναγιώτης Δημητριάδης Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α

Τις πρώτες πρωινές ώρες  την 21 Απριλίου 1967 εκδηλώθηκε το 21ο  πραξικόπημα στη χώρα,  με πρωτεργάτες  έναν  Ταξίαρχο και δύο   Συνταγματάρχες του Στρατού Ξηράς με το σύνθημα << εθνοσωτήριος επανάσταση >>. Σε κανένα άλλο κράτος δεν συνέβησαν τόσα πολλά  πραξικοπήματα όπως στην Ελλάδα . 

 Αξίζει να σημειωθεί ότι το 22ο πραξικόπημα έγινε στις 25 Νοεμβρίου  1973   από τον ταξίαρχο Ιωαννίδη εναντίων της κυβέρνησης Παπαδόπουλου . Το 23ο  εκδηλώθηκε  στις  15 Ιουλίου 1974 στην Κύπρο από τους, Στρατηγό Φ. Γκιζίκη, τον Α. Ανδρουτσόπουλο,  πρωθυπουργό, τον Στρατηγό  Μπονάνο Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων και  τον εγκέφαλο του πραξικοπήματος  ταξίαρχο Ιωαννίδη. Πέραν αυτών στις 24 Φεβρουαρίου 1975 εκδηλώθηκε το τελευταίο αποτυχημένο ΄΄ κίνημα της πυτζάμας ΄΄ όπως ονομάστηκε, από τα απομεινάρια της χούντας εναντίων της κυβέρνησης Καραμανλή.

Με την εκδήλωση του πραξικοπήματος  ενεργοποιήθηκε άμεσα  η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα στέλνοντας  συνεχή τηλεγραφήματα στην  Ουάσιγκτον για  την εξέλιξη  της κατάστασης. 

<<Στις 6.30 το πρωί   το πρώτο τηλεγράφημα   έδινε τις πρώτες πληροφορίες για την εκδήλωση του πραξικοπήματος από μια μικρή ομάδα του Στρατού η οποία φαίνονταν  ενωμένη και  πλήρως προσηλωμένη στο πραξικόπημα . Στο πραξικόπημα  δεν συμμετείχαν,  οι πολιτικοί   ηγέτες, ούτε ο Βασιλιάς, ούτε   η Στρατιωτική ηγεσία. Ο Βασιλιάς  σε συνομιλία που είχε με τον Αμερικανό Ακόλουθο Άμυνας στις 04.15 το πρωί  φαίνεται  ότι δεν φοβόταν μια πιθανή σύλληψη, ενώ τον ενημέρωσαν  για την σύλληψη του Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Αυγέρη ( ήταν η πρώτη φορά που τη θέση του ΑΓΕΕΘΑ κατείχε Ναύαρχος από  ίδρυσης του ΓΕΕΘΑ  το 1950 ) , δεν ήταν γνωστή η τύχη του Α/ΓΕΣ  Στρατηγού Σπαντιδάκη, ενώ ο Βασιλιάς ζήτησε από τον Ακόλουθο να ενημερωθεί η Ουάσιγκτον και να επέμβει με τον Στόλο. 

 Τα περισσότερα μέλη της κυβέρνησης Κανελλόπουλου βρίσκονταν υπό   κράτηση ενώ ο Ανδρέας Παπανδρέου μεταφέρθηκε  σε  στρατιωτική φυλακή.

Υπήρχαν   φήμες ότι κάποιοι πολιτικοί κρατούμενοι μπορεί να υποστούν βασανισμό, ζητήθηκε  από τον προϊστάμενο  της  JUSMAGG και τον Ακόλουθο Άμυνας να καλέσουν τον Στρατηγό Παπαδάτο (Διοικητή της ΑΣΔΕΝ) να μεταφέρει μήνυμα στους πραξικοπηματίες, ότι τυχόν τέτοιες ενέργειες θα εμπλέξουν περισσότερο  την ήδη περίπλοκη κατάστασης ( Ο Στρατηγός Παπαδάτος είχε συλληφθεί  από τους πρώτους ).

Εξ όσων  γνωρίζουμε, δεν υπάρχει  καμία  ένδειξη αντίστασης στο πραξικόπημα. ΄΄Τόνιζε η πρεσβεία΄΄. 

Ο Βασιλιάς σε νέα  επικοινωνία που είχε με τον Ακόλουθο Άμυνας ανέφερε  ότι δεν είχε ξεκάθαρη ιδέα για το τι συνέβαινε ενώ είχε ενημερωθεί ότι οι πραξικοπηματίες κατευθύνονται προς το Τατόι. Επίσης ζήτησε την εμπλοκή του 6 ου Στόλου ΄΄ για την καταστολή του κινήματος ‘’ .

. Στις 12.36 μμ η Πρεσβεία των ΗΠΑ έστειλε    νέο τηλεγράφημα για ενημέρωση της  Ουάσιγκτον . 

<<Ο πατέρας της Μαργαρίτας Παπανδρέου,  πήγε  στην Πρεσβεία και ανέφερε ότι η οικογένεια  ανησυχεί έντονα για τον  Ανδρέα. Η πρεσβεία  ανέφερε ότι   παρακολουθούσε την κατάσταση όσο πιο προσεκτικά μπορούσε, αλλά  οι πληροφορίες  εξακολουθούσαν  να είναι εξαιρετικά περιορισμένες.. Ο Πρέσβης εξέφρασε τη συμπαράστασή του  σχετικά με την  ασφάλεια του Ανδρέα και έδωσε την διαβεβαίωση ότι οι ΗΠΑ  θα αποθάρρυναν  τους Έλληνες στρατιωτικούς ηγέτες να αποφύγουν τη βία ή την αιματοχυσία.>> Συνεχίζοντας το τηλεγράφημα ανέφερε ότι:

 Ο Βασιλιάς  δεν είχε υπογράψει  το έκτακτο διάταγμα που εμφάνισαν οι πραξικοπηματίες για την αναστολή ορισμένων άρθρων του Συντάγματος και από όσο γνώριζαν, η συνάντηση μεταξύ του Βασιλιά  και των πραξικοπηματιών συνεχίζονταν (την ώρα σύνταξης του τηλεγραφήματος). Αυτό δήλωνε   ότι υπήρχε   σοβαρή διαφωνία.( Ο Βασιλιάς είχε μεταφερθεί από το Τατόι στο Πεντάγωνο για να συναινέσει στην συγκρότηση της κυβέρνησης Κόλλια ) 

  Στις  15.59 μμ εστάλη τρίτο  τηλεγράφημα   το οποίο ανέφερε .

<< Ο βασιλιάς  ανέφερε  ότι ούτε αυτός ούτε η ηγεσία του στρατεύματος  ελέγχουν τον ελληνικό στρατό..

  Σύμφωνα με τον Βασιλιά, οι πραξικοπηματίες μετά από πεντάωρη σκληρή συνεδρίαση, του επέβαλαν τη συγκρότηση της κυβέρνησης  Κόλλια. Στο μόνο που εισακούστηκε ήταν η τοποθέτηση στη θέση του πρωθυπουργού πολιτικού προσώπου. Πίστευε ότι ο Α/ΓΕΣ Σπαντιδάκης ( Θεωρείτο Βασιλικός )  γνώριζε το σχέδιο και συμφώνησε εύκολα να πάει με τους πραξικοπηματίες.  Δεν ήταν  σίγουρος για τις επόμενες εξελίξεις. Ρώτησε επίσης εάν θα μπορούσαν να αποβιβαστούν πεζοναύτες των ΗΠΑ στην Ελλάδα για να τον βοηθήσουν να επανακτήσει τον έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων. Εξέφρασε την άποψη ότι τα ελληνικά στρατεύματα δεν θα πυροβολούσαν κατά των πεζοναυτών των ΗΠΑ

  Ο βασιλιάς έδωσε στη συνέχεια στον Πρέσβη  λεπτομερή περιγραφή των συναντήσεών του με τους πραξικοπηματίες.. Στις 22.00 κατόπιν αμοιβαίου αιτήματος ο Πρέσβης τηλεφώνησε στον πρωθυπουργό κ Κόλλια.   με παρόντα τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης   Σπαντιδάκη. 

  Ο κ Κόλλιας  υποστήριξε ότι οι σημερινές εξελίξεις προκλήθηκαν από τη σοβαρή κομμουνιστική απειλή κατά της  Ελλάδας. Ο στρατός είχε αποκτήσει τον πλήρη  έλεγχο της χώρας χωρίς αιματοχυσία. Επίσης τόνισε  ότι, σκοπός της κυβέρνησής του ήταν  να προστατεύσει τις ελευθερίες όλων των Ελλήνων και να αποκαταστήσει την ομαλότητα το συντομότερο δυνατό.

   Ο αντιπρόεδρος κ Σπαντιδάκης  δήλωσε ότι, ο πρώην Πρωθυπουργός Κανελλόπουλος, ο Παπαληγούρας και άλλα άτομα της  κυβέρνησης  ΕΡΕ θα αφεθούν ελεύθεροι  αμέσως μετά τη συζήτηση όπως και ο Γιώργος Παπανδρέου, αλλά όχι ο Ανδρέας. Ο Σπαντιδάκης  διαβεβαίωσε ότι κανένας από τους κρατούμενους δεν θα τραυματιστεί σωματικά.

   Ο πρέσβης ενημέρωσε τον κ Κόλλια  ότι, οι ΗΠΑ  είναι  βαθιά λυπημένες  από τις σημερινές εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης εξοπλισμού  των ΗΠΑ  για την ανατροπή της συνταγματικής κυβέρνησης της Ελλάδας, και  ότι θα προσβλέπει στην κυβέρνηση να διατηρήσει την τάξη, να ανοίξει τις επικοινωνίες με τους εγκλωβισμένους Αμερικανούς και να αποκαταστήσει την κανονική ζωή όσο το δυνατόν γρηγορότερα. 

Ο κ Κόλλιας  απάντησε ότι λυπόταν  που έγινε χρήση Αμερικανικού εξοπλισμού. Ούτε ο Σπαντιδάκης ούτε ο κ Κόλλιας  ήταν ακριβείς στο να εξηγήσουν τι ακριβώς είχε συμβεί για να εκδηλωθεί  το πραξικόπημα.

 Ο Πρέσβης απάντησε     ότι αν υπήρχε το κίνητρο της κουμμουνιστικής απειλής το  πραξικόπημα  προφανώς  θα ήταν υπό τον έλεγχο της στρατιωτικής ηγεσίας  και όχι κατώτερων αξιωματικών.  

 Το τηλεγράφημα περιείχε  εκτίμηση ότι τα ελικόπτερα των ΗΠΑ μπορούσαν να μεταφέρουν  τη Βασιλική οικογένεια εντός 36 ωρών αν υπήρχε αίτημα. Περαιτέρω δόθηκε εντολή στον Πρέσβη να ενημερωθεί ο Βασιλιάς ότι οι ΗΠΑ απορρίπτουν οποιαδήποτε ιδέα περί στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ,

Τέλος ο  Πρέσβης  σχολίασε: 

«Από όσο αντιλαμβάνομαι, έχουμε πλέον ολοκληρώσει το ρεπορτάζ της ημέρας με τον βιασμό της Ελληνικής Δημοκρατίας>>.

Ένας ταξίαρχος και δύο συνταγματάρχες κατέλυσαν την Δημοκρατία στη χώρα,  με τους πολιτικούς να σύρονται στα κρατητήρια,  τους Στρατηγούς να βαράνε προσοχή στους Λοχαγούς και τη δικαστική εξουσία να παραμένει στο tally visual continue. 

 Ενθύμιο του πραξικοπήματος του 1967, παραμένει  σήμερα, ο θυρεός του ΓΕΕΘΑ που φιλοτέχνησε  ο Αγγελής, ( Ίσως τιμής ένεκεν ) στέλνοντας στη λήθη τον θυρεό που χάραξε ο Στρατάρχης Παπάγος ως πρώτος Α/ΓΕΕΘΑ το 1950. 

Βιβλ.  Foreign Relations of the US  1964–1968, volume XVI, Cyprus Greece, Turkey

ΠΗΓΗ militaire.gr