Σαν σήμερα, στις 10 Απριλίου 1821 ανήμερα του Πάσχα, η οθωμανική εξουσία δολοφόνησε με απαγχονισμό τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριο τον Ε
Σαν σήμερα, στις 10 Απριλίου 1821 ανήμερα του Πάσχα, η οθωμανική εξουσία δολοφόνησε με απαγχονισμό τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριο Ε΄. Αιτία, η παράβαση της βασικής υποχρέωσης, που αναλάμβανε ο εκάστοτε Πατριάρχης από την υποδούλωση του Γένους, το 1453 και μετά, να εγγυάται και να επιβάλλει τη μόνιμη υποταγή στο Δοβλέτι των ραγιάδων.
Από τις αρχές του Μαρτίου 1821, όταν η Πύλη πληροφορήθηκε την έκρηξη της επανάστασης στη Μολδοβλαχία και στη συνέχεια την έναρξή της στην Πελοπόννησο, ανησύχησε και άρχισε να κινείται και να υποκινεί τον φανατισμένο όχλο εναντίον των Ελλήνων της Πόλης. Στις 9 Μαρτίου 1821 επιδόθηκε στον πατριάρχη φιρμάνι του σουλτάνου Μαχμούτ. Με αυτό του ζητούσε να αποκηρύξει την εξέγερση και, χάριν εγγυήσεως, να αποστείλει ως ομήρους στις οθωμανικές φυλακές επτά μητροπολίτες.
Παράλληλα, από τις 24 Μαρτίου 1821, άρχισαν οι εκτελέσεις επιφανών Φαναριωτών, και έναν αρχιερέα, τον Εφέσου Διονύσιο, τον απαγχόνισαν στο Βαλούκ παζάρ…
Υπό συνθήκες τρόμου και ενώ όλοι οι Έλληνες της Πόλης βρίσκονταν υπό το γιαταγάνι του Οθωμανού κατακτητή έγινε ο αφορισμός του Υψηλάντη και των συνεργατών του. Οι ιδεολόγοι εχθροί της Εκκλησίας απομονώνουν το γεγονός του αφορισμού. Σκοπίμως παραβλέπουν τις συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη και αγνοούν το άλλο έργο του πατριάρχη Αγίου Γρηγορίου Ε΄.
Στις 17 Ιουλίου 1821 και στον επιτάφιο λόγο που εκφώνησε ο Κωνσταντίνος Οικονόμος εξ Οικονόμων ενώπιον του λειψάνου του Πατριάρχη στην Οδησσό είπε, μεταξύ άλλων:
«Ποσάκις ο αοίδιμος κατεπάλαισεν ανδρείως ή φρονίμως ωκονόμησε προσταγάς τυραννικάς, αίτινες απέβλεπον εις καταφρόνησιν της Εκκλησίας του Χριστού. Πόσους ιδρώτας έχυσεν ίνα διατηρήση τα προνόμια της Ορθοδοξίας… Δις εξεβλήθη της πατριαρχείας ο μακάριος, ως άλλος Χρυσόστομος υπό της εξουσίας του σκότους… Εκτελέσας τους ιερούς της Αναστάσεως ύμνους, ελειτούργησε την εσχάτην επί γης ιερουργίαν και έφαγε το τελευταίον Πάσχα το μυστικόν… Ιδού της ασεβείας οι υπηρέται τον αρπάζουσι βιαίως και καταβιβάζουσιν εις σκοτεινήν φυλακήν. Δι’ όλης της τριημέρου Αναστάσεως εκρέματο επί ξύλου ο παναγιώτατος…».
Ο Γρηγόριος Ε΄ αναγνωρίστηκε ως άγιος στη συνείδηση του λαού αμέσως μετά τον απαγχονισμό του. Η επίσημη αναγνώριση έγινε το 1921, στα εκατό χρόνια από την Επανάσταση και τη δολοφονία του, από την Εκκλησία της Ελλάδος, με τη συμμετοχή και προεδρία του πατριάρχη Αλεξανδρείας Φωτίου. Σπανίως οι λόγιοι είναι κοντά στη λαϊκή συνείδηση. Ένας ποιητής που την εξέφρασε ήταν ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Στις 25 Μαρτίου 1872 κατά την τελετή αποκάλυψης του ανδριάντα του Πατριάρχη, στην πρόσοψη του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκφώνησε λόγο και απάγγειλε το ιστορικής διάστασης ποίημα που εμπνεύστηκε.
Το ποίημά του αρχίζει: «Πώς μας θωρείς ακίνητος;…Πού τρέχει ο λογισμός σου;…» και τελειώνει με το ότι ο Πατριάρχης θα ξυπνήσει «όταν στα δάση, στα βουνά, στα πέλαγα, βροντήση το φοβερό μας κήρυγμα: Χτυπάτε, πολεμάρχοι!… Μη λησμονείτε το σχοινί παιδιά του Πατριάρχη!».
Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος
pontos-news.gr
Οταν ξέσπασε, λοιπόν, η επανάσταση του 1821, Πατριάρχης έλαχε να είναι ο Γρηγόριος ο E', το άγαλμα του οποίου έχουμε και καμαρώνουμε στα Προπύλαια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε άκρατο πανικό αποφασίζει σύγκλιση "Ιεράς Συνόδου" προκειμένου να πείσει τον σουλτάνο ότι το Πατριαρχείο παρέμεινε πιστό στην ταπεινότερη υποταγή («πιστόν ραγιαλίκιον»).
Βγάζουν έτσι οι ρασοφόροι ένα φιρμάνι ενάντια στους επαναστάτες "καταδικάζοντας την πανουργία και τη δολιότητά τους να διαφθείρουν την πίστη και τον όρκο υποταγής (σαδακάτι) που οι ραγιάδες έδωσαν στην κραταιά βασιλεία του σουλτάνου". Απειλούσε δε όσους δεν συμμορφωθούν με τα κηρύγματα τους ότι "θα πάθουν τόσα όσα δεν μπορούν να φανταστούν χωρίς έλεος και μετανοώντας ανωφελώς!".
Οι εξεγερμένοι ραγιάδες όμως "έγραψαν" κανονικά τα τροπάρια του Πατριάρχη και της κλίκας των ρασοφόρων που τον περιστοίχιζε.
Ανήμπορος να επιβληθεί στο ποίμνιό του, ήταν αχρείαστος για την Πόλη και αχάριστος που δεν εκτίμησε τα προνόμια και τις ελευθερίες που του έδωσε ο σουλτάνος.
Ετσι, λοιπόν, στις 10 Απρίλη, οι Τούρκοι τον απαγχονίζουν σαν προδότη, και τη θέση του πήρε ένας πρώην πρωτοσύγκελος του Πατριαρχείου, ο Πισιδίας Ευγένιος, που στον πλειστηριασμό του σουλτάνου πλειοδότησε εξαγοράζοντας τον θρόνο.