Σαν σήμερα, στις 13 Οκτωβρίου 1904 θυσιάστηκε ο Παύλος Μελάς, το σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα

«Δεν υπήκουσα παρά εις μίαν ιδέαν, να φανώ χρήσιμος εις τον πλησίον και εις τον τόπον μου».

Παύλος Μελάς

Ο Δήμος Παύλου Μελά διοργανώνει εκδήλωση στη μνήμη της εμβληματικής μορφής του Μακεδονικού Αγώνα, του Παύλου Μελά, τη Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2022 και ώρα 11.00 στο Δημοτικό Θέατρο του Κέντρου Πολιτισμού Χρήστος Τσακίρης.

Η εκδήλωση περιλαμβάνει δρώμενο, προβολή οπτικοακουστικού υλικού, έκθεση οπτικού και πληροφοριακού υλικού.

Συνδιοργανώνουν η Αντιδημαρχία Πολιτισμού του Δήμου Παύλου Μελά και το 1ο Λύκειο Σταυρούπολης.

Ο ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ

Ο Παύλος Μελάς, ένα από τα επτά παιδιά του Μιχαήλ Μελά και της Ελένης, γεννήθηκε στις 29 Μαρτίου του 1870 στη Μασσαλία, όπου ο πατέρας του δραστηριοποιούταν ως έμπορος. Φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων και εξήλθε ως ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού τον Αύγουστο του 1891. Τον επόμενο χρόνο νυμφεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του τραπεζίτη και πολιτικού Στέφανου Δραγούμη, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον στρατιωτικό Μιχαήλ Μελά και τη χημικό Ζωή Μελά – Ιωαννίδη.

Στις αρχές του 20ου αιώνα τον απασχολεί έντονα η κατάσταση στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία και τον ανησυχεί η δράση των κομιτατζήδων, που επιδιώκουν την προσάρτηση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία. Τον επηρεάζει έντονα ο Μακεδόνας πεθερός του, ενώ έχει πληροφόρηση από πρώτο χέρι από τον αδελφό της γυναίκας του Ίωνα Δραγούμη, που υπηρετεί ως υποπρόξενος στο Μοναστήρι.

Τον Φεβρουάριο του 1904, μαζί με άλλους τρεις αξιωματικούς, τους λογαχούς Αλέξανδρο Κοντούλη και Αναστάσιο Παπούλα και τον ανθυπολοχαγό Γεώργιο Κολοκοτρώνη, συμμετέχει σε μυστική αποστολή στη Μακεδονία με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας (Μίκης, από το όνομα του γιου του Μιχαήλ, που τον φωνάζουν χαϊδευτικά Μίκη και Ζέζας, από το όνομα της κόρης του Ζωής, που τη φωνάζουν χαϊδευτικά Ζέζα), κατόπιν εντολής της κυβέρνησης Θεοτόκη. Η ομάδα των τεσσάρων αξιωματικών, συνοδευόμενη από μακεδόνες αγωνιστές, δραστηριοποιήθηκε στη δυτική Μακεδονία, αλλά οι κινήσεις της έγιναν αντιληπτές από τους Τούρκους, οι οποίοι ζήτησαν από την ελληνική κυβέρνηση την ανάκλησή τους. Έτσι, ο Μελάς μαζί με τους τρεις άλλους αξιωματικούς επέστρεψαν στην Αθήνα στις 29 Μαρτίου.

Τον Ιούλιο, ενώ υπηρετούσε στη Σχολή Ευελπίδων, ζήτησε 20ήμερη άδεια και έκανε ένα δεύτερο ταξίδι στη Μακεδονία. Στο πλαστό διαβατήριό του αναγραφόταν το όνομα Πέτρος Δέδες και ως επάγγελμα δήλωνε ζωέμπορος. Μόλις έφθασε στην Κοζάνη συναντήθηκε με το ντόπιο ελληνικό στοιχείο και αποφασίστηκε η συγκρότηση ενόπλων σωμάτων με τη στρατολόγηση ανδρών από τις γύρω περιοχές και η ανάληψη άμεσης δράσης στη Δυτική Μακεδονία. Επέστρεψε στην Αθήνα στις 3 Αυγούστου γεμάτος αισιοδοξία για την έκβαση του Αγώνα.

Μετά από 15 ημέρες ζήτησε κι έλαβε τετράμηνη άδεια από το στράτευμα για να αναλάβει επίσημα την αρχηγία του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή της Καστοριάς και του Μοναστηρίου, κατόπιν υπόδειξης του Μακεδονικού Κομιτάτου.

Στις 28 Αυγούστου ο Καπετάν Μίκης Ζέζας διέβη τα σύνορα, συνοδευόμενος από αρκετούς Μακεδόνες, Λάκωνες και Κρήτες, και στα μέσα Σεπτεμβρίου στρατοπέδευσε στην περιοχή της Καστοριάς.

Στις 13 Οκτωβρίου του 1904 εισήλθε στο χωριό Στάτιστα (σημερινός Μελάς Καστοριάς) για να αναπαυτεί αυτός και οι άνδρες του. Όμως, ο Βούλγαρος αρχικομιτατζής Μήτρος Βλάχος, προκειμένου να τον βγάλει από τη μέση, ειδοποίησε τις οθωμανικές αρχές. Επί τόπου κατέφθασε ισχυρό στρατιωτικό απόσπασμα, αποτελούμενο από 150 άνδρες και στη συμπλοκή που ακολούθησε, ο Παύλος Μελάς τραυματίστηκε σοβαρά στην οσφυϊκή χώρα και μετά από μισή ώρα άφησε την τελευταία του πνοή.

Το κεφάλι του αποκόπηκε από τους συμπολεμιστές του και τάφηκε στο ναό της Αγίας Παρασκευής στο Πισοδέρι. Το σώμα του παραδόθηκε από τις οθωμανικές αρχές στον μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό (Καραβαγγέλη) και τάφηκε στον βυζαντινό ναό των Ταξιαρχών στην Καστοριά, όπου αναπαύεται και η κάρά του από το 1950. Στον ίδιο ναό έχει ταφεί και η σύζυγός του Ναταλία, κατ’ επιθυμίαν της.

Ο θάνατος του Παύλου Μελά έγινε γνωστός στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου και συγκλόνισε την κοινή γνώμη, λόγω του ακέραιου και αγνού χαρακτήρα του ανδρός, αλλά και του γνωστού ονόματος της οικογένειάς του, που είχε μεγάλους δεσμούς με τη Μακεδονία και την κοινωνία των Αθηνών. Η θυσία του σηματοδότησε την ουσιαστική έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα, που κορυφώθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913.

Ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς έγραψε για το θάνατό του:

«Σε κλαίει λαός. Πάντα χλωρό να σείεται το χορτάρι

στον τόπο που σε πλάγιασε το βόλι, ω παλικάρι.

Πανάλαφρος ο ύπνος σου του Απρίλη τα πουλιά

σαν του σπιτιού σου να τ’ ακούς λογάκια και φιλιά,

και να σου φτάνουν του σκληρού χειμώνα οι καταρράχτες

σαν τουφεκιού αστραπόβροντα και σαν πολέμου κράχτες.

Πλατιά του ονείρου μας η γη και απόμακρη.

Και γέρνεις εκεί και σβεις γοργά.

Ιερή στιγμή. Σαν πιο πλατιά τη δείχνεις και τη φέρνεις

σαν πιο κοντά! »

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΑ 150 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ

Το 2020 συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από τη γέννηση της ηγετικής μορφής του Μακεδονικού Αγώνα (29 Μαρτίου 1870) και ο Δήμος Παύλου Μελά με το Τμήμα Πολιτισμού διοργάνωσε με την υποστήριξη του ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ, εκδήλωση – αφιέρωμα στη ζωή και τη δράση του ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ, την Τρίτη 13 Οκτωβρίου, ημέρα που ξεψύχησε ο ήρωας, σε ηλικία μόλις 34 ετών, μαχόμενος στο Ιερό Θυσιαστήριο για την πατρίδα.

Η σεμνή τελετή πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού Χρήστος Τσακίρης, στη Σταυρούπολη, δίπλα στο πρώην στρατόπεδο και υπό δημιουργία ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ που φέρει το ΟΝΟΜΑ του ΗΡΩΑ.

Το κοινό ταξίδεψε στα ταραγμένα χρόνια της προσπάθειας ενσωμάτωσης των υπό κατοχή ελληνικών περιοχών στη μητροπολιτική Ελλάδα και την ηρωική δράση και θυσία του αφοσιωμένου Έλληνα Παύλου Μελά.

Διδαχτήκαμε πολλά από τη ζωή του παλικαριού και έχουμε πολλά να μεταδώσουμε στις νεώτερες γενιές. Ο θάνατός του ανασταίνει τους κοιμισμένους, δυναμώνει τους αδυνάτους, δροσίζει τους διψασμένους και στέλνει το μήνυμα:

ΝΑ ΕΠΙΜΕΝΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΣΤΟ ΣΚΟΠΟ ΣΟΥ, ΣΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΣΟΥ!

Ο Δήμαρχος Παύλου Μελά Δημήτρης Δεμουρτζίδης τόνισε μεταξύ άλλων:

«Ο Παύλος Μελάς υπήρξε σε όλη του τη ζωή παράδειγμα ήθους και αρετής, σύνεσης και πατριωτισμού. Οι πράξεις του και οι επιλογές του οδηγούνται συνεχώς από την άδολη αγάπη για την πατρίδα και την επιθυμία του να δει να ελευθερώνεται η ταλαιπωρημένη γη της Μακεδονίας. Και αν η ζωή του ήταν αυτή που του έδινε ώθηση και νηφαλιότητα, ο θάνατός του ήταν αυτός που τον κατέστησε εθνικό ήρωα και σύμβολο αυταπάρνησης και ηρωισμού, καθώς χάρη στην εκτεταμένη δημοσιότητα που απέκτησε, ο Ελληνισμός της Μακεδονίας συσπειρώθηκε για να διεκδικήσει τη λευτεριά του και αφύπνισε την υπόλοιπη Ελλάδα. “…Με τη σπίθα που άναψε στον καθένα, πολλοί που ήταν τυφλοί ως τότε, είδαν”, όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Ίων Δραγούμης, θέλοντας να δείξει τον αντίκτυπο της θυσίας του Παύλου Μελά.

Αυτό που θα ήθελα εγώ σήμερα να σας παρακαλέσω είναι το εξής: να αναρωτηθούμε όλοι μας, τη σημασία που έχει η ιστορία και η γνώση του παρελθόντος μας. Να επανεκτιμήσουμε το ρόλο της. Η ιστορία είναι παράδοση και ρίζες. Είναι όμως και μοντέρνα και εργαλείο αειφορίας και ανάπτυξης. Ας την δούμε με αυτή την οπτική.

Μόνο έτσι δεν θα αφήσουμε τους ήρωες μας να γίνονται έρμαιο φασιστικών λογικών.

Μόνο έτσι δεν θα παραδώσουμε αμαχητί την ιστορία μας στον ολοκληρωτισμό και σε ψευδοπατριώτες. Η άγνοια και η ημιμάθεια γεννάει λανθάνουσες αντιλήψεις.

Η γνώση γεννάει ‘’Παύλους Μελάδες’’».

https://pavlosmelas.gr/