ΚΑΛΑΜΑΤΑ:Ιερά Μονή Βελανιδιάς το μοναστήρι του Παπαφλέσσα

Φωτογραφίες Νίκος Ι. Μαγουλάς

Eνα μοναστήρι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία της Καλαμάτας -“πολύ κοντά, αλλά και ταυτόχρονα πολύ μακριά από αυτή”- είναι η μονή της Ζωοδόχου Πηγής, η μονή της Βελανιδιάς όπως την ξέρουν οι κάτοικοι της μεσσηνιακής πρωτεύουσας, η οποία ξανάνοιξε τις πύλες της -πλήρως αποκατεστημένη- την Κυριακή του Θωμά, στις 14 Απριλίου 2018.

Πρόκειται για ένα μοναστήρι τόσο ιστορικό όσο και πολύπαθο, δήλωσε πρόσφατα στην “Ε” ο αρχιμανδρίτης Χριστοφόρος Νταμάτης, πρόεδρος της διοικητικής και διαχειριστικής επιτροπής της μονής, που έχει πλέον ανακατασκευαστεί πλήρως μετά τις μεγάλες καταστροφές που υπέστη στους σεισμούς του 1986 - οι οποίοι, εκτός από τις υλικές ζημιές στο ιστορικό μοναστήρι, προκάλεσαν και τον θάνατο τριών ανθρώπων: δύο καλογραιών και μιας λαϊκής.

Ως έτος λειτουργίας του μοναστηριού, αναφέρει ο αρχιμανδρίτης Χριστόφορος, φέρεται το 1679, σύμφωνα με επιγραφή που βρισκόταν στο υπέρθυρο της μονής, αν και φαίνεται ότι και νωρίτερα υπήρχαν ήδη μοναχοί στην ευρύτερη περιοχή - και συγκεκριμένα στην περιοχή του Αγίου Φανουρίου, όπου βρέθηκαν κατάλοιπα από ασκηταριά. Οπως μας λέει ο αρχιμανδρίτης, στο αρχικό καθολικό της μονής φαίνεται ότι υπήρχαν 4 ιερά, αφιερωμένα στη Ζωοδόχο Πηγή, στον Ευαγγελισμό, στους Τρεις Ιεράρχες και στον Αγιο Φανούριο.

Το όνομά του το μοναστήρι πρέπει να το πήρε από μία τεράστια βελανιδιά, στην κουφάλα της οποίας βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Το αιωνόβιο αυτό δέντρο ξεριζώθηκε από τον μεγάλο σεισμό του 1884 - ωστόσο, σήμερα, στον περίβολο της μονής έχει φυτευτεί μια νεαρή βελανιδιά, στη θέση της παλιάς...

Κατά την ίδρυσή του και μέχρι και μετά τα μέσα του 20ού αιώνα, το μοναστήρι ήταν ανδρικό, ωστόσο από το 1966 και μετά έγινε γυναικείο και έτσι παραμένει μέχρι σήμερα.

Η μονή της Βελανιδιάς, συνεχίζει ο αρχιμανδρίτης, αποτελούσε τόπο ανεφοδιασμού των αγωνιστών του 1821, αλλά και τόπο των συσκέψεών τους για την οργάνωση του απελευθερωτικού αγώνα, καθώς στο μοναστήρι καταλήγει -ή ξεκινά, όπως το βλέπει κανείς- το μονοπάτι που ανέκαθεν συνέδεε την Καλαμάτα με τα χωριά του Ταΰγετου. Παράλληλα οι μοναχοί συνέδραμαν και οικονομικά τον αγώνα, καθώς έχει βρεθεί επίσημη έγγραφη απόδειξη για την εισφορά τους με 1.000 γρόσια για τον σκοπό της Επανάστασης. Ηταν από τον περίβολο της μονής Βελανιδιάς απ’ όπου στις 23 Μαρτίου 1821 οι αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης, όπως ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος Φλέσσας ή Παπαφλέσσας -ο οποίος μόνασε στην Βελανιδιά-, ο Νεδουσαίος Νικηταράς, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Αναγνωσταράς ξεκίνησαν για την κατάληψη της πόλης. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τότε, στους δύο ιστούς -στο τείχος της μονής- υψώνονται η ελληνική σημαία και η σημαία της Επανάστασης του 1821, αντί για τη βυζαντινή, όπως στα άλλα μοναστήρια.

Οπως σημειώνει επιπλέον ο αρχιμανδρίτης Χριστοφόρος, έχει βρεθεί το κελί που μόνασε Παπαφλέσσας, έχει διατηρηθεί και θα αναδειχθεί στην πορεία, ώστε να γίνει επισκέψιμο.

“Πολύπαθο” χαρακτηρίζει ο αρχιμανδρίτης το μοναστήρι, καθώς στη διάρκεια της ιστορίας του υπέστη επιθέσεις από διάφορους κατακτητές, αλλά γνώρισε και την καταστροφική μανία της φύσης. Ομως πάντα ξαναχτιζόταν.

Ειδικότερα, ο Ιμπραήμ, γνωρίζοντας τον ρόλο της μονής στο ξέσπασμα του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων, την πυρπόλησε το 1825. Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, το μοναστήρι αποτελούσε τόπο συγκέντρωσης αντάρτικων ομάδων, από τον Ταΰγετο και την υπόλοιπη ευρύτερη περιοχή της Καλαμάτας, γι’ αυτό και οι Γερμανοί τον Νοέμβριο του 1943 το ισοπέδωσαν, βάλλοντας εναντίον του με τα πυροβόλα που είχαν εγκαταστήσει στο κάστρο της μεσσηνιακής πρωτεύουσας. Στον βομβαρδισμό εκείνο, μας λέει ο αρχιμανδρίτης Χριστόφορος, χάθηκε η εικόνα της Παναγίας...

Ούτε και από τη μανία της φύσης γλύτωσε το μοναστήρι της Βελανιδιάς όμως, καθώς καταστράφηκε δύο φορές από σεισμούς, μία το 1884 -όταν και κατέρρευσαν οι αμυντικοί πύργοι που είχαν φτιάξει οι Ενετοί- και μία τον Σεπτέμβριο του 1986, με θύματα τρεις γυναίκες. Η τελευταία αυτή καταστροφή του μοναστηριού, αποτέλεσε ταυτόχρονα και έναυσμα για την ανακατασκευή – αναπαλαίωσή του, καθώς το μόνο κτίσμα που είχε μείνει όρθιο από τη μανία του Εγκέλαδου ήταν το ισόγειο της ανατολικής πτέρυγας του μοναστηριού. Οι προσπάθειες ευοδώθηκαν και εξασφαλίστηκε “σεισμοδάνειο” με το οποίο ολοκληρώθηκε, την δεκαετία του 1990, η ανακατασκευή του ορόφου της ανατολικής πτέρυγας, χωρίς να γίνουν εργασίες στη νότια και τη δυτική πτέρυγα, όπως και στο ισόγειο, που παρέμεναν κατεστραμμένα.

Το 2012, πριν 6 χρόνια, η Μητρόπολη Μεσσηνίας -διά του μητροπολίτη Χρυσόστομου Σαββάτου- εξασφαλίζει χρηματοδότηση 800.000 ευρώ από το υπουργείο Πολιτισμού μέσω του ΕΣΠΑ 2007 – 2013, μετά και το ενδιαφέρον που -όπως λέει ο αρχιμανδρίτης Χριστοφόρος Νταμάτης στην “Ε”- επέδειξε ο τότε Μεσσήνιος πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς.

Με τα χρήματα αυτά, που προορίζονταν για τις "εσωτερικές διαρρυθμίσεις και εργασίες αποκατάστασης Ιεράς Μονής Ζωοδόχου Πηγής Βελανιδιάς”, ξεκίνησαν και πάλι οι εργασίες στη δυτική και τη νότια πτέρυγα του μοναστηριού, οι οποίες ολοκληρώθηκαν, το 2017.

.eleftheriaonline.gr