Κριτικός σχολιασμός του βιβλίου Η Γερόντισσα της χαράς (μοναχή Γαβριηλία Παπαγιάννη)

της μοναχής Φιλοθέης, Ηγουμένης Ι. Ησυχαστηρίου “Παναγία των Βρυούλων”1

Ευαγγελία Παπανικολάου, Δρ. Θεολογίας

30 Σεπτεμβρίου 2023: Ο Οικουμενικός Πατριάρχης συμμετέχει σε Οικουμενιστική Ολονυχτία Προσευχής στη Ρώμη.

3 Οκτωβρίου 2023: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αγιοκατατάσσει τη μοναχή Γαβριηλία Παπαγιάννη.

Πολύ κοντινές οι ημερομηνίες για να μας αφήσουν αδιάφορους ως προς τον συσχετισμό τους.

Αγιοκατατάσσεται, λοιπόν, η Γερόντισσα Γαβριηλία παρά τις πάμπολλες αιρετικές πλάνες, που της αποδίδονται μέσα από τα δύο βιβλία, που γράφτηκαν γι’ αυτήν. Είναι λοιπόν αγία; Μπορεί μια πατριαρχική πράξη να τοποθετήσει κάποιον στο βάθρο των αγίων και να του βάλει φωτοστέφανο; Εμείς δεν είμαστε σε θέση να κρίνουμε κάποιον και να αποφανθούμε περί της σωτηρίας ή της αγιότητας κάποιου προσώπου. Αυτό μόνο ο Θεός είναι σε θέση να το κρίνει. Λογικά όμως ρωτάμε: Αποκήρυξε τις πλάνες της; Ήδη στο 1ο βιβλίο «Ασκητική της αγάπης» της Γαβριηλίας μοναχής περνούν ήπια, μέσα από το συναίσθημα, αλλότριες με την Ορθοδοξία διδασκαλίες, τις οποίες πολύ σωστά επισημαίνει στην κριτική του ο π. Βασίλειος Σπηλιόπουλος2, όπως: συγκρητιστικά στοιχεία, έμμεση προβολή του Ινδουισμού και του Γκουρουϊσμού, γλωσσολαλιά προτεσταντικού τύπου, χορτοφαγία, ολιστική θεώρηση του κόσμου, Yama (η πεποίθηση της γερόντισσας ότι το σεξ, ακόμα και μέσα στον γάμο, είναι ἀντιθεϊκό), ανυπαρξία και νέκρωση, διαλογισμός, θετική σκέψη, δεισιδαιμονίες, διαφήμιση ινδουιστών δασκάλων, ψευδοοράματα της Γαβριηλίας, “ιαματικό χάρισμα”, “εναλλακτικές θεραπείες”. Με τον ίδιο τρόπο κάνοντας έκκληση στο συναίσθημα και με έναν υπερτονισμό μιας κακώς νοούμενης αγάπης, που μεταβάλλεται σε αγαπολογία, αφού αποσυνδέεται από την εν Χριστώ αλήθεια, συναντώνται και στο 2ο βιββλίο, «Η Γερόντισσα της χαράς», άλλες αλλότριες διδασκαλίες, όπως πολύ σωστά επισήμανε ο π. Βασίλειος Κοκολάκης στη δική του κριτική3.

Στην παρούσα εργασία συμπληρωματικά στην κριτική του π. Β. Κοκολάκη και αναλυτικότερα, επειδή οι πλάνες επιμένουν, διαφημίζονται και διαδίδονται, τονίζουμε κάποια σημεία του βιβλίου, που δεικνύουν το αλλότριο με την Ορθοδοξία πνεύμα της:

1. Προβολή του νεοεποχίτικου συγκρητιστικού βιβλίου «Ασκητική της Αγάπης»: Αρκετοί για να δικαιολογήσουν την αγιοκατάταξη της Γερόντισσας, έχουν μεν παραδεχτεί ότι η Ασκητική είναι προβληματικό βιβλίο, αλλά διατύπωσαν την άποψη ότι εκφράζει προσωπικές απόψεις της συγγραφέως Γαβριηλίας μοναχής (η οποία και αποσχηματίστηκε στη συνέχεια) και καθόλου δεν εκφράζει το πρόσωπο της Γερόντισσας. Αυτή όμως η άποψη καθόλου δεν ευσταθεί, καθώς στο παρόν βιβλίο προβάλλεται και διαφημίζεται επισταμένως το βιβλίο «Ασκητική της αγάπης». Στις σελίδες του παρουσιάζονται διάφορα πρόσωπα, που γνώρισαν τη Γερόντισσα μέσα από αυτό. Εκτός αυτού, στη σελ. 10 διαβάζουμε: «Αυτό το βιβλίο δεν έχει στόχο να αποτελέσει μια βιογραφία της γερόντισσας υπάρχει βιογραφία της γερόντισσας Γαβριηλίας – άλλωστε υπάρχει και είναι πολύ καλή». Και στη σελ. 219: Την Ασκητική της αγάπης την «έγραψε πνευματικό της παιδί και αποτελεί την πρώτη πλήρη βιογραφία για την Γερόντισσα».

Επομένως η μοναχή Φιλοθέη ομολογεί ότι η βιογραφία της Γερόντισσας Γαβριηλίας είναι ακριβώς όπως παρουσιάζεται στην Ασκητική της αγάπης. Καμία προσωπική άποψη της συγγραφέως. Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι οι πλάνες, που αναφέρονται στην Ασκητική της αγάπης όχι μόνο χαρακτήριζαν τη ζωή της γερόντισσας Γαβριηλίας, αλλά είναι και πλήρως αποδεκτές από τη συγγραφέα μοναχή Φιλοθέη. Αν και στο παρόν βιβλίο αποσιωπώνται πολλές από αυτές τις πλάνες, αρκετές ξεπηδούν θελημένα ή αθέλητα, άλλες πιο φανερά και άλλες με ένα πιο συγκεκαλυμμένο τρόπο και αυτές προσπαθούμε να καταδείξουμε στη συνέχεια:

2. Συμμετοχή σε διαχριστιανικό προσκύνημα: Στη σελ. 83 σημειώνεται: «Πήγαμε μαζί με την γερόντισσα στους Αγίους Τόπους το 1971… Τότε γινόταν ένα διαχριστιανικό προσκύνημα με ξένους από Αγγλία, και Γαλλία με ορθοδόξους, ρωμαιοκαθολικούς και προτεστάντες και μου είπε η γερόντισσα να πάω κι εγώ και να πω και στις φίλες μου να συμμετάσχουν». Είναι το άλλοθι και το πράσινο φως στις οιεσδήποτε οικουμενιστικές πρακτικές. Μήπως τελικά η παναίρεση του Οικουμενισμού βρήκε την προστάτιδά της αγία;

3. Προκλητική και επικίνδυνη προώθηση νεοποχίτικων πλανών όπως είναι:

Α) Η τηλεπάθεια: στη σελ. 94 αναφέρεται ότι η τηλεπάθεια «είναι φυσικό φαινόμενο και υπάρχει ακόμα και στα ζώα». Όμως η τηλεπάθεια είναι ένα αποκρυφιστικό και άκρως επικίνδυνο φαινόμενο, που η περιέργεια για αυτήν μπορεί να οδηγήσει μέχρι τον σατανισμό. «Είναι μια πνευματιστική μέθοδος που χρησιμοποιείται από παραψυχολόγους, πνευματιστές, μέντιουμ, αστρολόγους κτλ». Ο ορισμός για την τηλεπάθεια, που δίνει η Γερόντισσα, είναι ο ορισμός που δίνουν πολλοί παραψυχολόγοι, που υποστηρίζουν ότι η τηλεπάθεια «είναι μία φυσική ιδιότητα όλων των ανθρώπων» και «ισχυρίζονται ότι τηλεπαθητικές ικανότητες έχουν και τα ζώα»4.

Β) Προβληματική σχέση με τους αγγέλους: Σε όλο το βιβλίο προβάλλεται η στενή σχέση της Γερόντισσας με τους αγγέλους. Ποιους αγγέλους άραγε; Αναφέρουμε ενδεικτικά:

Σελ. 77: «Γιατί να μεριμνήσω; Οι άγγελοι θα στείλουν ό,τι χρειάζεται». Σελ. 85: Σε κάποιον νέο, που αμφέβαλλε για την παρουσία τους, είπε: «Δεν έχετε δίκιο. Κάποιος που τους έχει δει (ποτέ δεν έλεγε ξέρω ή έχω δει αλλά έλεγε “κάποιος είδε” ή “εμένα μου έχουν πει”) μου είπε ότι είναι πολύ μεγάλοι και τα φτερά τους είναι σαν τα φτερά ενός μπόινγκ». Στη σελ. 86: «Στο κύριο Λ., όταν κάποτε που είχε μεγάλο καύσωνα στην Αθήνα της πρότεινε να την πάρει στο εξοχικό του, του απάντησε χαρούμενα και σταθερά: “Σας ευχαριστώ πολύ αλλά δεν χρειάζεται. Εμένα μου κάνουν αέρα οι άγγελοί μου”». Σελ. 177: «προσευχόταν, παρακαλούσε τους αγγέλους», σελ. 178: «δεν βιαζόταν να απαντήσει, γιατί ήθελε η απάντηση να είναι από τους αγγέλους και όχι από εκείνη».

Μας προβληματίζει ιδιαίτερα αυτού του είδους η επικοινωνία. Τελικά είναι αυτή η αποστολή των αγγέλων, όπως περιγράφει η Γερόντισσα; Πρόκειται άραγε για αγγέλους ή κάτι άλλο, που συνάδει με το πνεύμα της Νέας Εποχής; Σημειώνει χαρακτηριστικά ο π. Βασίλειος Γεωργόπουλος: «Ανησυχητικό φαινόμενο της εποχής μας, νεοεποχίτικη πρακτική πνευματικής σύγχυσης αποτελεί το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό υπάρχει μία αυξανόμενη ενασχόληση και αναφορά στους αγγέλους σε πλήθος νεοεποχίτικων περιοδικών, κοσμικών εντύπων, βιβλίων και διαδικτυακών τόπων, ακόμη και με την έκδοση ειδικών ad hoc περιοδικών»5. Είναι γεγονός ότι όλοι οι άγιοι, που είχαν πνευματικές εμπειρίες και έβλεπαν οράματα, τα

έθεταν στην κρίση διακριτικού πνευματικού και δεν τα διαφήμιζαν. Μήπως τελικά η Γερόντισσα έπεσε στην αιρετική πλάνη της «νεοεποχίτικης θρησκείας των αγγέλων»;

Γ) Ινδουιστικός τρόπος σκέψης και στάση ζωής, όπως:

i) Επικίνδυνη εκμηδένιση του εγώ και της αυτοσυνειδησίας: Διαβάζουμε στη σελ. 55: «όταν σε ακούω, εγώ δεν υπάρχω, προσπαθώ να γίνω εσύ, ώστε να μπορέσω να σε καταλάβω και να σε βοηθήσω, οπότε ποιος να κουραστεί, αφού εγώ δεν υπάρχω;». Στη σελ 56: «όταν μιλούσες μαζί της – λέει η Α. – ένιωθες ότι γινόταν εσύ, ήταν σα να μιλούσες στον εαυτό σου… γι αυτό και δεν έλεγε τίποτε, δεν σε διόρθωνε, με αποτέλεσμα να νοιώθεις πολύ άνετα μαζί της, όπως νοιώθεις με τον εαυτό σου». Όμως το εγώ δεν καταργείται, δεν εκμηδενίζεται, δεν υπάρχει ταύτιση προσώπων. Είναι τελείως διαφορετική η κατανόηση του άλλου και η αγάπη από την εξαφάνιση του εγώ. Το δόγμα της μη ύπαρξης είναι καθαρά ινδουιστικό6.

ii) Έμμεση υιοθέτηση της ολιστικής θεώρησης του κόσμου: Στη σελ. 75 διαβάζουμε: «πονούσε ακόμη, όταν έβλεπε τον πατέρα Ι.Β. να κλαδεύει τις τριανταφυλλιές της… - Πονάω που το βλέπω, δεν μπορώ». Γιατί άραγε δεν το μπορούσε αυτό η γερόντισσα; Από υπερβολική αγάπη για όλη την κτίση; Θα μπορούσε να ήταν κι αυτό, αν δεν μας προβλημάτιζε η ολιστική θεώρηση του κόσμου εκ μέρους της, όπως περιγράφεται στην Ασκητική της αγάπης (τα πάντα είναι ένα, τα πάντα είναι θεός, π.χ. σελ. 26, 199 κλπ). Είχε πιο μεγάλη αγάπη για την κτίση από τον ίδιο τον Κύριο, που αναφέρεται παραβολικά στο κλάδεμα ως κάτι αναγκαίο;

Δ) Πίστη στην προΰπαρξη των ψυχών; Στη σελ. 198 αναφέρεται: «ερχόμαστε από μια αιωνιότητα, συναντιόμαστε, αγαπιόμαστε και πάμε σε μιαν άλλη, που είναι η βασιλεία των ουρανών». Ποιο νόημα δίνει η γερόντισσα στην αιωνιότητα από την οποία προερχόμαστε; Μήπως δέχεται την καταδικασμένη ήδη από την 5η Οικουμενική Σύνοδο θεωρία της προΰπαρξης των ψυχών; Πολύ θολό και ασαφές, γι’ αυτό και επιφυλασσόμαστε να εκφέρουμε κάποια κρίση.

4. Κατάργηση της κόλασης και διάψευση των λόγων του Χριστού: Στη σελ. 112 διαβάζουμε: «Ο Θεός ξέρει και θα τους σώσει όλους». Η άποψη αυτή της Γερόντισσας ότι θα σωθούμε όλοι είναι αιρετική και επικίνδυνη. Κι ενώ πρωτοδιατυπώθηκε από τον Ωριγένη τον 3ο αι και καταδικάστηκε από την Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο (553 μ.Χ), βγήκε πάλι στο προσκήνιο, πολύ πιθανόν εντασσόμενη στο γενικότερο πνεύμα της Νέας Εποχής όπου η έννοια της αμαρτίας δεν υπάρχει ή καθίσταται ανίσχυρη. Αν δεχτούμε ότι όλοι θα σωθούμε, διαψεύδουμε τον ίδιο τον Κύριο, που ξεκαθάρισε ότι δεν θα σωθούν όλοι. Κι αυτό είναι άκρως επικίνδυνο, γιατί αν δεν υπάρχει κόλαση και η σωτηρία είναι δεδομένη, όλοι θα μπορούμε να αμαρτάνουμε ελεύθερα.

Στη σελ. 228 για το ίδιο θέμα η Μοναχή Φιλοθέη, πιθανόν για να δώσει βαρύτητα στην άποψη της γερόντισσας Γαβριηλίας, χρησιμοποιεί τον Άγιο Πορφύριο: «Ο Άγιος Πορφύριος είπε όλο χαρά σε γνωστό του καθηγητή Πανεπιστημίου, που τον επισκέφτηκε στα Καυσοκαλύβια, λίγο πριν αναχωρήσει για τον ουρανό: “K. μου, ο Θεός μάς ξεγέλασε. Μας έπλασε ελεύθερους, όμως το θέλημά Του θα κάνει στο τέλος. Και το θέλημά Του είναι πάντας σωθήναι. Θα μας σώσει όλους, ακούς; Όλους. Και τους εγκληματίες θα σώσει. Μη με ρωτάς όμως πώς”». Βάζοντας στο στόμα του Αγίου Πορφυρίου τα λόγια «Ο Χριστός μας ξεγέλασε», κατεβάζει τον Κύριο στο επίπεδο ενός κοινού ανθρώπου που λέει ψέματα. Για ποιον λόγο; Για να μας εκφοβίσει; Είναι ορθόδοξο αυτό; Και αφού μας ξεγέλασε ο Χριστός, άρα κατ’ αυτήν το ψέμα παύει να είναι αμαρτία. Είναι όμως πολύ

αμφίβολο, αν το είπε ο Άγιος, τη στιγμή που ο ίδιος δεν μπορεί να το επιβεβαιώσει όντας κεκοιμημένος. Ούτε παρατίθεται κάποια παραπομπή. Και φυσικά δεν θα μπορεί να υπάρξει συσχετισμός με κάποια άλλη μαρτυρία, αφού σημειώνεται ότι ο Άγιος το είπε, λίγο πριν την κοίμησή του στον Καθηγητή Πανεπιστημίου Κ.! Και ποιος είναι αυτός ο Κ.; Πολύ αόριστο και χωρίς καμιά αξιοπιστία. Άρα δεν φτάνει που πέφτει στην πλάνη του Ωριγένη περί της σωτηρίας των πάντων, αλλά χρησιμοποιεί και τον Άγιο Πορφύριο. Αλλά ακόμη και αν το είπε αυτό ο Άγιος Πορφύριος, εκείνο που έχουμε να παρατηρήσουμε είναι ότι βαραίνουν τα λόγια του ιδίου του Χριστού και της Εκκλησίας και όχι τα λόγια ενός ανθρώπου έστω και αγίου.

5. Απολυτοποίηση της αγάπης έναντι της έννοιας της αμαρτίας και της ορθής πίστης. Κι αφού όλοι θα σωθούμε, σύμφωνα με την άποψη της γερόντισσας Γαβριηλίας, όλα είναι αποδεκτά και η αμαρτία δεν έχει καμιά σημασία. Γι’ αυτό εκ μέρους της δεν γίνεται (εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις) η παραμικρή σύσταση ούτε επισήμανση σε περίπτωση αμαρτίας ή αίρεσης. Όμως αυτό οδηγεί σε μια συναισθηματική αγαπολογία7, που πολύ απέχει από τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας. Μήπως η Γερόντισσα είχε μεγαλύτερη αγάπη από τον Ευαγγελιστή της Αγάπης, που συμβουλεύει «εἴ τις ἔρχεται πρὸς ὑμᾶς καὶ ταύτην τὴν διδαχὴν οὐ φέρει, μὴ λαμβάνετε αὐτὸν εἰς οἰκίαν, καὶ χαίρειν αὐτῷ μὴ λέγετε· ὁ γὰρ λέγων αὐτῷ χαίρειν κοινωνεῖ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ τοῖς πονηροῖς.» (Β΄ Ιω. 1, 10-11) Σε αυτό το πνεύμα στις σελ. 133- 134 συμβουλεύει κάποιον «άφησε ελεύθερα τα παιδιά να κάνουν ό,τι θέλουν… Ακόμη και αμαρτίες». Και η αιτιολόγηση της συγγραφέως είναι για να μην πληγώσει ανθρώπους! Πολύ διαφορετική αυτή η αντιμετώπιση από την αγιογραφική διδαχή «ὃς φείδεται τῆς βακτηρίας μισεῖ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, ὁ δὲ ἀγαπῶν ἐπιμελῶς παιδεύει» (Παροιμ. 13, 24). Μήπως άλλαξε η Αγία Γραφή ή την καταργούμε;

6. Αποδοχή της ομοφυλοφιλίας ως ισότιμης με τον χριστιανικό γάμο: Στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο της αγαπητικής και μόνο προσέγγισης, χωρίς ίχνος επισήμανσης της αμαρτίας στις σελ. 60-61 περιγράφεται η αντιμετώπιση ενός ομοφυλόφιλου, του Χρ., ο οποίος της εκμυστηρεύτηκε το πάθος του. Η Γερόντισσα δεν τον δέχτηκε απλά αγαπητικά, αλλά δεν του έκανε την παραμικρή νύξη ότι αυτό που κάνει είναι αμαρτία, όπως η Αγία Γραφή διδάσκει. Και όχι μόνο αυτό, αλλά του είπε χαρακτηριστικά «ο έρωτας είναι ένα όχημα του Θεού για να φτάσουμε στην αγάπη προς το πρόσωπό Του. …όταν ζήσεις με έναν άνθρωπο πολύ και τον αγαπήσεις πολύ, μετά, όταν τον χάσεις, είναι πολύ δύσκολο …Και όταν ο Χρ. της είπε: «αυτός ο άνθρωπος που συνυπήρχαμε στο Λονδίνο τώρα πού ήμουν διακοπές δεν ήθελε να με βλέπει» η Γερόντισσα, για να τον παρηγορήσει, του είπε «Μη στεναχωριέσαι! Και τα παντρεμένα ζευγάρια κάνουν αποχή κάποιες περιόδους του χρόνου!». Εδώ η Γερόντισσα συμβαδίζοντας με το πνεύμα της εποχής, αποδέχεται την ομοφυλοφιλία ως μια αποδεκτή φυσική κατάσταση, περιφρονώντας όλη τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας.

7. Έμμεση υποβάθμιση της ενοριακής ζωής.: Στις σελ. 119-120 διαβάζουμε: «ο Χρ., όταν κάποια στιγμή είπε στην γερόντισσα ότι δεν μπορούσε να ενταχθεί στο κλίμα της ενορίας, του απάντησε: “Δεν πειράζει, μην πηγαίνεις. Υπάρχουν πνεύματα που έχουν ανάγκη αυτό, να είναι σε προστατευμένο περιβάλλον, το χρειάζονται. Υπάρχουν και άλλα πνεύματα που είναι πιο ελεύθερα που δεν το χρειάζονται αυτό το πράγμα και το ζουν με το δικό τους τρόπο». Με λίγα λόγια υποστηρίζει ότι το να εντάσσεται κάποιος στην ενορία του είναι για τους αδύνατους. Τα ελεύθερα πνεύματα δεν το χρειάζονται.

Πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι αυτή η άποψη για τους πιστούς! Η ενορία είναι το κύτταρο της εκκλησιαστικής ζωής για όλους και όχι για τους αδύνατους.

8. Στη σελ. 147 διαβάζουμε: «Η Γερόντισσα Γαβριηλία δεν είχε εχθρούς, ούτε ανάμεσα σε Ορθοδόξους, ούτε σε ετεροδόξους, ούτε σε αλλόθρησκους». Γιατί άραγε; Ομολογεί με λίγα λόγια η μοναχή Φιλοθέη ότι η Γερόντισσα συμβάδιζε με το πνεύμα του κόσμου, ότι προσπαθούσε να γίνει αρεστή σε όλους; Πολύ προβληματική αυτή η διαπίστωση. Μήπως άραγε είχε μεγαλύτερη αγάπη από τον Χριστό, που μισήθηκε και διώχτηκε; Ο Κύριος λέει «οὐαὶ ὅταν καλῶς ὑμᾶς εἴπωσι πάντες οἱ ἄνθρωποι· κατὰ τὰ αὐτὰ γὰρ ἐποίουν τοῖς ψευδοπροφήταις οἱ πατέρες αὐτῶν» (Λουκ. 6,26) και «εἰ ἐκ τοῦ κόσμου ἦτε, ὁ κόσμος ἂν τὸ ἴδιον ἐφίλει» (‘Ιω. 16,19).

9. Υπόταξη του θελήματος του Θεού στο θέλημα του ανθρώπου: Στη σελ. 125 σημειώνεται: «Ὁ Θεός θέλει αυτό που θέλουμε, αρκεί να είναι για το καλό μας». Κι αυτό επαναλαμβάνοντάς το η μοναχή Φιλοθέη, στη σελ. 128 δίνει και τη δική της εξήγηση «ο Θεός δεν είναι τύραννος να θέλει το αντίθετο από αυτό που θέλουμε εμείς». Στην Εκκλησία, όμως, χωρίς να καταργούμε το θέλημά μας, το υποτάσσουμε στο θέλημα του Θεού και όχι το αντίθετο. Δεν υποτάσσεται ο Θεός στο δικό μας θέλημα. Είναι διαφορετικό να συγκαταβαίνει και να επιτρέπει πολλές φορές να γίνει αυτό που εμείς θέλουμε από το να θέλει αυτό που εμείς θέλουμε. Προσευχόμαστε με το «γεννηθήτω τό θέλημά Σου» και αυτό προτάσσουμε. Το «αρκεί να είναι για το καλό μας», που ακολουθεί δεν είναι αρκετό, αφού ήδη προτάσσει το δικό μας θέλημα.

10. Κατάργηση ή μάλλον απαγόρευση του θυσιαστικού πνεύματος, που διακρίνει τους αγίους: Στη σελ. 140 διαβάζουμε: «Αγάπαγε τον διπλανό σου αλλά όχι παραπάνω από τον εαυτό σου, γιατί έχεις υποχρέωση στο σαρκίο σου, να μην το εκθέτεις σε κίνδυνο». Ο τρόπος που το θέτει με το «έχεις υποχρέωση», ουσιαστικά βάζοντας ηθικά διλήμματα, απαγορεύει σε κάποιον, που θέλει, να θυσιαστεί για τους άλλους.

11. Υποβάθμιση ή αποδόμηση της ευχής του Ιησού. Στη σελ. 142 συμβουλεύει: «Όταν έχεις στενοχώρια, να γράφεις άπειρες σελίδες με την προσευχή του Ιησού ή το “Κύριε ελέησον"» και στη σελ. 168 βλέπουμε τη Γερόντισσα να χρησιμοποιεί και η ίδια αυτή την τακτική. Εξισώνεται η επίκληση του Ονόματος του Ιησού με την απλή μηχανική αντιγραφή της και μάλιστα άπειρες φορές. Στην καλύτερη περίπτωση θυμίζει τακτική Πρώτης Δημοτικού, που στην προκειμένη περίπτωση δεν έχει άλλον σκοπό από το να φτάσει κάποιος να μισήσει αυτή την προσευχή, που κουράζει το χέρι αντί να ξεκουράζει την ψυχή. Στη χειρότερη περίπτωση αυτή η μηχανική επανάληψη παραπέμπει στη μηχανική επανάληψη ενός ινδουιστικού μάντρα.

12. Εκμετάλλευση γνωριμιών, συνομιλιών ή και καλών λόγων γερόντων για το πρόσωπό της: Σε αυτό επαναλαμβάνουμε αυτό που επισήμανε και ο π. Βασίλειος Κοκολάκης στην κριτική του ότι «τα καλά περιστασιακά λόγια κάποιων γερόντων για τη γερόντισσα Γαβριηλία ή η απλή επικοινωνία μαζί της δεν σημαίνει και αναγνώριση μίας αγιότητας σ’ αυτήν». Όμως πολλοί από αυτούς τους γέροντες είχαν κοιμηθεί πριν την έκδοση του βιβλίου και αυτό εγείρει επιφυλάξεις ως προς τη γνησιότητα των μαρτυριών. Σημειώνουμε το χαρακτηριστικό παράδειγμα του π. Σαράντη Σαράντου, που είχε ενοχληθεί για την αναφορά του ονόματός του στην Ασκητική της αγάπης8.

13. Αμφιβαλλόμενες μαρτυρίες προσώπων: Όλες σχεδόν οι μαρτυρίες είναι ανώνυμες από πρόσωπα που σημειώνονται το ένα ή δύο αρχικά του ονόματός τους. Αυτό και μόνο το

γεγονός μας αποτρέπει να δεχτούμε ως απόλυτα αληθινές τις μαρτυρίες που παρατίθενται.

14. Απουσία μετάνοιας από τις αιρετικές πλάνες: Πουθενά στο βιβλίο όπου διαγράφεται το ήθος και η διδασκαλία της Γερόντισσας Γαβριηλίας δεν είδαμε έστω μια αναφορά περί μετανοίας της Γερόντισσας από τις πλάνες που είχε. Αυτό σημαίνει για τη Μοναχή Φιλοθέη ότι συνευδοκεί με το πνεύμα της Γερόντισσας; Ότι τις αποδέχεται; Αυτό δείχνει κατά τη γνώμη μας.

Τέλος έχουμε να παρατηρήσουμε κάποια άλλα προβληματικά σημεία που ακολούθησαν μετά την κοίμησή της:

1. Κατάργηση της εκκλησιαστικής Τάξεως: Στη σελ. 210 σημειώνεται ότι το τεσσαρακονθήμερον μνημόσυνο της Γερόντισσας έγινε την Τετάρτη Διακαινησίμου. Γιατί άραγε καταργήθηκε η λειτουργική τάξη της Εκκλησίας μας, που απαγορεύει τα Μνημόσυνα όλη τη Διακαινήσιμο Εβδομάδα; Εδώ έχουμε να παρατηρήσουμε ότι οι άγιοι δεν αναπαύονται στην κατάργηση της Τάξης της Εκκλησίας.

2. Παραδοχή για μη ύπαρξη θαυμάτων: Στη σελ. 213 σημειώνεται ότι στην ανακομιδή των λειψάνων της, ο Μητροπολίτης Λέρου Νεκτάριος παραδέχεται ότι δεν υπήρξαν θαύματα: «Πολλοί παραπονιούνται, γιατί δεν έγινε σήμερα κανένα θαύμα. Τα θαύματα είναι για μας τους απίστους». Κι εδώ παρατηρούμε ότι ναι μεν τα θαύματα είναι για τους άπιστους, αλλά όσον αφορά σε μια αγιοκατάταξη είναι τα σημεία, που δίνει ο Θεός για να προχωρήσουμε στην αναγνώριση ενός αγίου9. Και αφού δεν υπήρξαν θαύματα, πού στηρίχθηκαν για να προχωρήσουν στην αναγνώριση της Γερόντισσας ως αγίας; Σε καθαρά ηθικολογικά κριτήρια; Είναι αυτό ορθόδοξη πρακτική;

Περαίνοντας την παρούσα κριτική του βιβλίου, χωρίς να αναιρούμε τη φιλανθρωπική δράση της Γερόντισσας, διερωτώμεθα πώς το Πατριαρχείο προχώρησε την αγιοκατάταξή της:

1. Χωρίς την αποκήρυξη του γεμάτου αιρετικές πλάνες βιβλίου της Ασκητικής της αγάπης.

2. Με την προβολή του βιβλίου “Η Γερόντισσα της χαράς”, που αποδέχεται πλήρως όσα γράφονται στην Ασκητική και προβάλλει επίσης αλλότριες διδασκαλίες.

3. Με την απουσία μετάνοιας ή μαρτυρία μετάνοιας της Γερόντισσας Γαβριηλίας από τις πλάνες της.

4. Με την απουσία σημείων από τον Θεό (θαυμάτων).

5. Με τη μη καθολική αποδοχή του προσώπου της Γερόντισσας Γαβριηλίας στη συνείδηση του λαού. Κι αυτό φάνηκε με τον σκανδαλισμό αρκετών από το ορθόδοξο ποίμνιο και τις ποικίλες αντιδράσεις που προέκυψαν, λόγω της αγιοκατάταξής της. Και αυτοί που την αποδέχονται ως αγία, πιθανόν να κινούνται από καθαρά συναισθηματικούς λόγους και όχι με αυστηρά ορθόδοξα κριτήρια.

1 Ο σχολιασμός και οι σελίδες που παραπέμπουμε είναι από τη 2η έκδοση του βιβλίου, εκδ. Επιστροφή. 2 Π. Βασίλειος Σπηλιόπουλος, Γερόντισσα Γαβριηλία: Κρίσεις καί Σχόλια στό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου: “Ἀσκητική τῆς Ἁγάπης” Γαβριηλίας μοναχῆς). https://www.orthros.eu/%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1/2011-03-15-02-15-40/142-gergavr.html 3 Π. Βασίλειος Κοκολάκης, «Προσοχή στην ανάγνωση θρησκευτικών βιβλίων (μοναχή Γαβριηλία Παπαγιάννη)». (https://orthros.eu/%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1/2011-03-15-02-15-40/1123) 4 Τσιάκας Χ., «Τηλεπάθεια», Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Θρησκειών και Αιρέσεων Παραχριστιανικών, Παραθρησκευτικών Ομάδων και Σύγχρονων Ιδεολογικών Ρευμάτων, σελ. 989 5 π. Βασίλειος Γεωργόπουλος, «Η σύγχρονη ψευδοαγγελολογία», https://www.pemptousia.gr/2021/01/i-sigchroni-psevdoangelologia 6 βλ. Αλεβιζόπουλος Α., Αποκρυφισμός, γκουρουϊσμός, νέα εποχή, έκδ. 1997, σελ. 96 7 Σωτηρόπουλος Νικόλαος: «Οι δέ Οικουμενισταί, καίτοι συνεχώς καί κατά κόρον ομιλούν περί αγάπης, αγάπη δέν έχουν, αγαπολογία έχουν. Επειδή αποσύνδεσαν τήν αγάπη από τήν αλήθεια, τή νόθευσαν καί τή διέστρεψαν, ώστε η αγάπη νά καταντήση απάτη. οικουμεν πανθρ2Διατείνονται, ότι αγαπούν καί τούς αιρετικούς καί τούς αλλοθρήσκους, αλλ’ αυτό είνε ψέμα. Άν τούς αγαπούσαν πραγματικώς, θά ενδιαφέρονταν γιά τή σωτηρία τους. Καί άν ενδιαφέρονταν γιά τή σωτηρία τους, θά τούς έλεγαν ότι βρίσκονται στήν πλάνη, καί θ’ αγωνίζονταν νά τούς φέρουν στό Χριστό, τό Σωτήρα, καί στήν Εκκλησία, τήν κιβωτό της σωτηρίας, αλλά δέν πράττουν αυτό, πράττουν τό αντίθετο. Αφήνουν τούς ασθενείς στίς ασθένειές τους καί χαρακτηρίζουν τίς ασθένειες υγεία! https://niksothropoulos.wordpress.com/2018/07/12/a-1687-3/ (3/12/2023). 8 Χαρακτηριστικά ο π. Σαράντης Σαράντος στα Προλεγόμενα της κριτικής του βιβλίου “Ασκητική της αγάπης” που συνέταξε ο π. Βασίλειος Σπηλιόπουλος αναφέρει: «Στο βιβλίο που ευρέως εκυκλοφόρησε, “Ἡ Ασκητική της Αγάπης”, της Γαβριηλίας μοναχής, αναφέρεται το όνομά μου ως ένας από εκείνους που γνώρισαν τη μοναχή. Πράγματι, είχαμε συναντηθεί μία φορά καί ανταλλάξαμε για λίγο κάποιες απόψεις. Τό γεγονός αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει δική μου “εγγύηση” για το βιβλίο, που μεταγενέστερα συνεγράφη από την ομώνυμη συγγραφέα». 9 Βλ. Π. Γεώργιος Μεταλληνός, «Αγιότης Μαρτυρουμένη», Αγιότητα – Ένα λησμονημένο όραμα, Αθήνα 2001, σελ. 45-57.