Κοσμας Μεγαλοκονομος:Το άγαλμα της Αφροδίτης, ο μικρός Ανδρέας, ο πονηρός μαρκήσιος και η συμπλοκή στη Μήλο

 Βουτιέ. Ολιβιέ Βουτιέ, ορκισμένος φιλέλληνας και μαχητής του ’21, λεγόταν ο νεαρός αξιωματικός του γαλλικού ναυτικού που επόπτευε τις ανασκαφές (1820) στη Μήλο, αλλά ήταν ένας ντόπιος σε παραδίπλα χωράφι που έφερε στο φως την Αφροδίτη. Ακολούθησε ένας μαραθώνιος με «μπλόφες», διαπραγματεύσεις, παζάρια, επιστρατεύθηκαν διπλωμάτες, υπήρξε διεκδίκηση Φαναριώτη δραγουμάνου, κάτω από τη μύτη της Υψηλής Πύλης, απειλές χρήσης βίας, έως ότου το μοναδικό εύρημα, από το αμπάρι γαλλικού πλοίου καταλήξει στην αυλή του Λουδοβίκου ΙΗ΄ σε συσκευασία δώρου. Το περιλάλητο άγαλμα, καλλιτέχνημα παγκόσμιου θαυμασμού, συνώνυμο της αψεγάδιαστης, αγέραστης ομορφιάς, εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου υπομένοντας, με κάποια υπεροψία είναι αλήθεια, τα κατά ριπάς φωτογραφικά πυρά των εκστασιασμένων επισκεπτών. Μια ενδιαφέρουσα εκδοχή της αρπαγής, της συμπλοκής υπερασπιστών Μηλίων με Γάλλους φανατικούς εραστές της αρχαιοελληνικής τέχνης και του θρυμματισμού των άνω άκρων του αγάλματος παραθέτει ο αναγνώστης της «Κ», αναστηλώνοντας προφορικό υλικό που παραδόθηκε από απόγονο των εκ των πρωταγωνιστών εκείνης της ημέρας (φωτ. AP Photo/Amr Nabil).

Εφημερίδα .kathimerini.gr

Κοσμας Μεγαλοκονομος

Κύριε διευθυντά 
Τι απέγιναν τα χέρια της Αφροδίτης; Το τελειότερο άγαλμα όλων των εποχών δίχως χέρια; Η θεά του Ερωτα να μην μπορεί να μας αγκαλιάσει; Και όμως, είναι σίγουρο πως κάποτε είχε. Υπάρχει και γραπτή μαρτυρία, που δυστυχώς παραμένει άγνωστη. Θεωρώ καλό να αναφερθεί. 

Αυτός που είδε και μαρτυρά τα χέρια της Αφροδίτης γεννήθηκε το 1804 στα Κύθηρα. Τι σύμπτωση! Στα Κύθηρα αναδύθηκε και η αφρογέννητη θεά. Ενα από τα δεκαέξι αγόρια και τις δύο θυγατέρες του πάμφτωχου Δημήτρη Καλοκαιρινού ήταν ο αυτόπτης μάρτυρας. Ο Ανδρέας! Μήτε ψωμί δεν χόρταινε στο πατρικό του. Τότε ήταν που ήρθε με καΐκι ένας κεραμοποιός από τη Μήλο, Γιώργο τον έλεγαν, για να πουλήσει τα λαγήνια του. Περνώντας από το χωριό του Δημήτρη Καλοκαιρινού, τα βρήκαν. Ετσι ο δεκάχρονος Ανδρέας άφησε τα Κύθηρα και έγινε παραπαίδι του άκληρου κεραμέα. Γύρισαν μαζί στη Μήλο, να μάθει την τέχνη του κεραμέα, να έχει και την προοπτική της υιοθεσίας. Ετσι μεγάλωσαν, λίγο, οι μερίδες της φάβας των αδελφών του. Στα 1820, ο Ανδρέας, παλικαρόπουλο πια και ενώ βοηθούσε τον θετό πατέρα του στο σκάψιμο ενός χωραφιού, αποκάλυψαν μια αρχαία θολωτή κατασκευή. Βοήθησαν και άλλοι να αφαιρεθούν τα χώματα που εμπόδιζαν την είσοδο στον θόλο και εκεί μέσα βρέθηκε το περιλάλητο άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου. Ο Γεώργιος με τον Ανδρέα, μαζί και με άλλους συγχωριανούς, μετέφερε το άγαλμα στη φτωχική του οικία. Ο ανεκτίμητος αυτός θησαυρός της ελληνικής κληρονομιάς αγοράστηκε από Γάλλο αξιωματούχο, ονόματι Brest, για λογαριασμό του συμπατριώτη του πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη, μαρκήσιο de Riviere, πληρώνοντας 1.500 φράγκα. Ο μαρκήσιος, την 1η Μαρτίου του 1821, δώρισε την Αφροδίτη της Μήλου στον βασιλιά της Γαλλίας, Λουδοβίκο ΙΗ΄. Οι Ελληνες της Μήλου δεν δέχτηκαν αυτή την ανίερη αγοραπωλησία. Για τούτο, όταν ήλθε στο νησί τους γαλλικό πολεμικό πλοίο, με επικεφαλής τον γραμματέα της γαλλικής πρεσβείας της Κωνσταντινούπολης, για να παραλάβει το άγαλμα, οι Ελληνες, που εν τω μεταξύ το είχαν συσκευάσει για να το μεταφέρουν στην Αθήνα ως εθνικό κτήμα και κειμήλιο, συνεπλάκησαν με τους ναύτες του γαλλικού πολεμικού. Κατά τη συμπλοκή θρυμματίστηκαν τα χέρια του αγάλματος, από όπου το κρατούσαν οι Ελληνες και έτσι, δίχως χέρια, το άρπαξαν οι Γάλλοι και το φόρτωσαν στο πλοίο τους. Πριν ακρωτηριαστεί η Αφροδίτη, με το δεξί της χέρι ανέσυρε προς τα εμπρός τον χιτώνα της και με το αριστερό, τεταμένο προς τα πλάγια και άνω, κρατούσε το μήλο της Εριδος, που ως έπαθλο για το κάλλος της είχε λάβει από τον Πάρη. 

Ο Ανδρέας μετανάστευσε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Εκεί διέπρεψε ως επιχειρηματίας, μεγαλέμπορος, τραπεζίτης, ακόμα και εφοπλιστής. Αναμόρφωσε κυριολεκτικά τη Μεγαλόνησο. Κεντρικός δρόμος του Ηρακλείου φέρει το όνομά του. Ο αρχαιολόγος γιος του, Μίνωας Καλοκαιρινός, ανακάλυψε και ανέσκαψε την αρχαία Κνωσό και τα ανάκτορα του συνονόματού του αρχαίου βασιλιά της. Η Ιστορία, βάναυσα, παραχάραξε το όνομα του πραγματικού ανασκαφέα. Ο Ιάκωβος Καλοκαιρινός, ανιψιός και γραμματικός του Ανδρέα, κατέγραψε όσα ο θείος του αρεσκόταν να διηγείται για όσα έζησε, από πρώτο χέρι, σχετικά με το άγαλμα. Αυτός ομολογεί και περιγράφει τα πάλλευκα χέρια της. Υποστήριζε μάλιστα πως αν τότε είχε γίνει γίνει η υιοθεσία του, δεν θα επέτρεπε να φύγει η Αφροδίτη από την Ελλάδα. Η έγγραφη αυτή μαρτυρία διασώθηκε, και το 1960 δημοσιεύθηκε σχετική εργασία από τον ερευνητή Στέργιο Σπανάκη στα «Κρητικά Χρονικά». Σε αυτή τη δημοσίευση διάβασα, έκπληκτος, όσα σας περιέγραψα και θεωρώ πως χρήσιμο είναι μια τέτοια πληροφορία ευρέως να διαδοθεί.