Ανακάλυψαν τη μέθοδο λειτουργίας του Μηχανισμού των Αντικυθήρων

Καταφεύγοντας στην πολύ γνωστή κατά την αρχαιότητα μέθοδο υπολογισμού του Παρμενίδη, οι ερευνητές της ομάδας UCL κατάφεραν να εξηγήσουν όχι μόνο πώς οι αρχαίοι Ελληνες αστρονόμοι ανακάλυψαν τους ακριβείς κύκλους περιφοράς της Αφροδίτης, του Κρόνου και των άλλων πλανητών, αλλά και πώς κατάφερναν να τους προβλέπουν με ακρίβεια μέσω του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, του πρώτου αναλογικού υπολογιστή.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένας υψηλής τεχνολογίας αναλογικός υπολογιστής που κατασκευάστηκε πριν από περίπου 2.000 χρόνια και τον χρησιμοποιούσαν για τον ακριβή υπολογισμό της θέσης του Ηλιου, της Σελήνης και των πέντε τότε γνωστών πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. Επιπλέον, μπορούσε να υπολογίζει τη μελλοντική ημερομηνία τέλεσης σημαντικών αθλητικών γεγονότων της αρχαιότητας που πραγματοποιούνταν ανά τετραετία, όπως ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Ισθμια.

Από την πρώτη στιγμή που ανακαλύφθηκε από σφουγγαράδες κοντά στα Αντικύθηρα, το 1902, αυτό το περίπλοκο τέχνημα αναγνωρίστηκε από τον Σπυρίδωνα Στάη ως ένα όργανο αστρονομικών υπολογισμών, επειδή σε έναν από τους οδοντωτούς τροχούς ήταν διακριτές οι λέξεις «ΑΦΡΟΔΙΤΗ» και «ΗΛΙΟΣ».

Τις επόμενες δεκαετίες οι έρευνες αποκάλυψαν ότι στα 82 θραύσματα του μηχανισμού που είχαν σωθεί, υπήρχαν χαραγμένοι πάνω από 3.400 χαρακτήρες, δηλαδή γράμματα και αριθμοί. Μάλιστα, από το 2005 και μετά, χάρη στη χρήση ακτίνων Χ οι ερευνητές κατάφεραν να «διαβάσουν» ολόκληρες προτάσεις που ήταν χαραγμένες πάνω στα θραύσματα και οι οποίες επέτρεψαν την κατανόηση των βασικών λειτουργιών αυτού του πρώτου αρχαίου... αναλογικού υπολογιστή.

Οι λειτουργίες αυτής της αρχαίας υπολογιστικής μηχανής από μπρούντζο δεν βασίζονται στο πυρίτιο, όπως οι σύγχρονοι υπολογιστές, αλλά σε έναν περίπλοκο συνδυασμό δίσκων και γραναζιών. Πράγματι, όπως διαπίστωσαν, ο περίπλοκος Μηχανισμός των Αντικυθήρων λειτουργεί ως ένα αστρολογικό ημερολόγιο, οι δείκτες του οποίου περιστρέφονται γύρω από τον ζωδιακό κύκλο αποκαλύπτοντας τις κινήσεις τόσο της Σελήνης όσο και των πλανητών.

Μάλιστα, οι καταγραφές των κινήσεων των ουράνιων σωμάτων από τον μηχανισμό ήταν άμεσα συνδεδεμένες με συγκεκριμένους τόπους παρατήρησης, κάτι που δείχνει ότι οι δημιουργοί του Μηχανισμού των Αντικυθήρων είχαν προβλέψει τη δυνατότητα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από παρατηρητές που βρίσκονται σε διαφορετικούς γεωγραφικά τόπους, όπως αποκαλύπτουν οι χαραγμένες ενδείξεις «Δωδώνη» και «Αλεξάνδρεια».

Επιπλέον, ο μηχανισμός χρησίμευε και ως ένα αθλητικό ημερολόγιο, ικανό να συνδέει τις πλανητικές κινήσεις με μεγάλα αθλητικά γεγονότα που πραγματοποιούνταν ανά τετραετία, όπως π.χ. οι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Ισθμια.

Οι τελευταίες εξελίξεις

Με την περιστροφή μιας λαβής, ο χρήστης που είχε επιλέξει πάνω στον εξωτερικό δίσκο μια ορισμένη ημερομηνία, έθετε σε κίνηση τον μηχανισμό και, χάρη στους πολλαπλούς δείκτες πάνω στους δίσκους, μπορούσε να βλέπει τις μελλοντικές θέσεις των ουράνιων σωμάτων, να προβλέπει π.χ. τις εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν, λοιπόν, ένας αναλογικός υπολογιστής εκπληκτικής τεχνολογίας που επέτρεπε στους χρήστες του να γνωρίζουν προκαταβολικά και με σχετική ακρίβεια τις θέσεις των γνωστών πλανητών και τα μεγάλα αθλητικά γεγονότα στο μέλλον. Αυτές οι προβλέψεις βασίζονταν στην ικανότητα του μηχανισμού να υπολογίζει, για μεγάλα χρονικά διαστήματα, τους σταθερά μεταβαλλόμενους κύκλους κίνησης των ουράνιων σωμάτων.

Τίποτα το «μαντικό» ή το «υπερφυσικό» δεν υπήρχε στις προβλεπτικές ικανότητες αυτής της πρώιμης υπολογιστικής μηχανής, αντίθετα, ήταν η τεχνολογική αποτύπωση των, μέχρι τότε, παρατηρήσεων και των πολλαπλώς επιβεβαιωμένων αστρονομικών γνώσεων!

Η πιο πρόσφατη έρευνα σχετικά με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων πραγματοποιήθηκε από την ερευνητική ομάδα UCL του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου (Antikythera Research Team) που διεύθυνε ο καθηγητής Τόνι Φριθ, στην οποία συμμετείχαν και δύο Ελληνες ερευνητές, ο Α. Δακάναλης, υποψήφιος διδάκτορας του UCL, και η δρ Μ. Γεωργακοπούλου, ειδική στα αρχαιολογικά υλικά.

Η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Scientific Reports» προτείνει ένα πολύ ενδιαφέρον και διαφωτιστικό μοντέλο εξήγησης της λειτουργίας των πολυάριθμων ενδείξεων που υπάρχουν χαραγμένες πάνω στο πιο πρόσθιο τμήμα αυτής της περίπλοκης μηχανής. Οι μέχρι σήμερα έρευνες δεν είχαν καταφέρει να εξηγήσουν τη σημασία κάποιων γραπτών ενδείξεων στο πρόσθιο μέρος του μηχανισμού, αλλά είχαν επικεντρωθεί κυρίως στα πίσω μέρη.

Για παράδειγμα, από το 2016 είχαν αποκαλυφθεί στο πρόσθιο τμήμα του μηχανισμού δύο αριθμοί που συνδέονταν άμεσα με την περιοδική περιφορά των πλανητών Αφροδίτης και Κρόνου. Πιο συγκεκριμένα τον αριθμό ΥΞΒ, δηλαδή 462, για την Αφροδίτη και ΥΜΒ, δηλαδή 442, για τον Κρόνο. Τη σημασία αυτών των αριθμών για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων κατάφερε να αποκαλύψει, πρώτη φορά, αυτή η πρόσφατη έρευνα, υποθέτοντας ότι βασίζεται σε μια αρχαιοελληνική μαθηματική μέθοδο ανάλυσης, δηλαδή στη διεργασία μαθηματικού υπολογισμού που πρώτος είχε εισηγηθεί ο σπουδαίος Ελληνας φιλόσοφος Παρμενίδης.

Καταφεύγοντας στην πολύ γνωστή κατά την αρχαιότητα μέθοδο υπολογισμού του Παρμενίδη, αυτοί οι ερευνητές κατάφεραν να εξηγήσουν όχι μόνο πώς ανακάλυψαν οι Ελληνες αστρονόμοι τους ακριβείς κύκλους της Αφροδίτης και του Κρόνου, αλλά και πώς, μέσω του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, κατάφερναν να υπολογίζουν και να αναπαριστούν τους κύκλους των γνωστών τότε ουράνιων σωμάτων.

Σπύρος Μανουσέλης

ΠΗΓΗ .efsyn.gr/